Naar aanleiding van de vele publicaties die recentelijk in de pers zijn verschenen over een nieuw traditionalisme in architectuur, zijn dit artikel en project een pleidooi om het traditionalisme te beschouwen als slechts één van de richtingen waarin het wonen in Nederland zich beweegt.
Om misverstanden te voorkomen: ik heb er zeker begrip voor dat de rigide rationele droom die het modernisme heet, wakker wordt geschud. Echter, de hang naar namaak historie wekt bij mij argwaan op. Aan iedere vernieuwing kleeft een risico, maar het wordt pas echt gevaarlijk indien een cultuur geen risicos durft te nemen. En dat is nu de situatie in Nederland en deze is ook voelbaar in onze architectuur.
Architectuurdiscussies in Nederland leiden al heel snel naar een harde scheidslijn die de domeinen retro en modernisme markeert. Het Hollandse licht verwijst op dit moment niet naar verlichte geesten, maar naar een mistroostig landschap met een hang naar miezerig populisme.
Het gaat mensen vaak helemaal niet om het gegeven of ze in een historisch of een eigentijds huis wonen. Men wil vooral wonen in een karaktervol huis dat staat in een veilige omgeving met identiteit. Door het gesprek steeds te vernauwen tot discussies over moderne architectuur versus retro, populisme of fusion, wordt voorbij gegaan aan de echte zaken die spelen. Net als een gemiddeld draaiboek voor een musical moet blijkbaar een gemiddeld commercieel project een beetje retro en vrolijk zijn. Wellicht is dat een goede verzamel naam voor de pleidooien van bijvoorbeeld Vincent van Rossem, Wilfried van Winden of Sjoerd Soeters: musical architectuur, en het sluit goed aan bij de politieke soap waarin we nu leven.
Natuurlijk kan men kanttekeningen plaatsen bij de dorst naar identiteit. Blijkbaar compenseert en thematiseert het de richtingloosheid van ons bestaan nu de grote verhalen niet meer beklijven en we ons in de kleinheid van het dagelijkse leven geen houding kunnen geven.
Het is gebruikelijk om in onze cultuur een onderscheid te maken tussen bouwen in, of buiten een historische omgeving. Deze logica impliceert dat bouwen in een weiland op opgespoten land noch historie noch context zou hebben. Uiteraard wordt datgene wat we historische context noemen als cultureel erfgoed beschermd. Dit soort details in ons denken bevestigt onze vooringenomen blik op de wereld.
De identiteit die we uit deze geconstrueerde historie willen destilleren vertelt vooral veel over onze positie in het heden. De krampachtigheid waarmee dit gebeurd is kenmerkend voor een cultuur die onzeker is, niet weet wat ze wil en nauwelijks beseft dat onze historie voortdurend verandert.
Wij wonen niet alleen in gebouwen of in steden maar ook in verhalen en emoties. De eenduidigheid waarmee wij het wonen benaderen verraadt onze emotionele schraalheid. Het is wellicht een verklaring voor het feit dat in Nederland, ondanks de recente toename van materiële welvaart en architectonisch bewustzijn, de wooncultuur zo armoedig is gebleven. Het is vooral de wil wat een gebouw tot architectuur maakt, echter beantwoordt het zelden de vraag wat we met het wonen willen.
Een illustratief voorbeeld is het verhaal van een van de kopers van de luchtgebonden huizen in Scheveningen. Ze waren op zoek naar een houten huis in het bos, maar toen ze het ontwerp voor de stalen penthouses zagen die boven op een pakhuis in de haven van Scheveningen gebouwd zouden worden, waren ze direct verkocht; het historiserende houten huis werd zo ingewisseld voor een stalen huis.
Het Steel Study House nr 2 is wellicht nog extremer: staal, prefab, modulair rechthoekig componenten, geen traditionele tuin, geen historische referentie ..maar wel een huis dat niet tocht, maar wel ademt. En een huis met een eigen verhaal dat luistert naar zijn omgeving en het milieu, en niet terugbouwt wat het nooit geweest is.
projectbeschrijving Huis Pesie (Steel Study House nr. 2)
Huis Pesie is gebouwd in een nieuwe buitenwijk van Leeuwarden. In deze wijk is een kleine zone voor vrije kavels aan het water gereserveerd. Al deze kavels hebben een prachtig uitzicht over het water de Himpenser Wielen – en op het open agrarisch landschap.
Dit vrije uitzicht, in contrast met de geslotenheid van de dicht opeen gestapelde kavels in de woonwijk, heeft de opzet en oriëntatie van deze woning bepaald. In plaats van een huis in het midden van de kavel met daaromheen een tuin te ontwerpen, is het oppervlak van de gehele kavel benut voor een ruimtelijke constructie waarvan het centrum leeg is gehouden. Om de patio zijn zowel de binnen- als buitenruimten van het woonprogramma gesitueerd.
Het orthogonale volume is op een eenvoudige grid structuur van 6 x 6 meter gebaseerd en is lineair gedifferentieerd in verschillende zones met een alternerend ritme van buiten- en binnenruimten. De ruimten sluiten zich naar de stad en openen zich naar het vrije uitzicht op het water. De centrale ruimte is de lege middenzone: de patio.
Huis Pesie is een groot huis met ruim bemeten verblijfsgebieden. Heel bewust is gekozen om de ruimten lineair te schakelen aan een route met lange zichtlijnen rondom de patio. Hierdoor is iedere ruimte onderdeel van een groter ruimtelijk geheel en is het lege centrum met het vrije zicht op het water vanuit ieder vertrek te ervaren.
Het huis is toegankelijk door een flauw oplopende loopbrug, een helling leidt de autos naar de parkeergarages in de kelder. (Het thema brug komt ook terug in de grote stalen loggia met een belvedère over het water en verwijst ook naar de opdrachtgever Jan Pesie, directeur van BSB Staalbouw en bruggenbouwer).
Net als Steel Study House nr 1 in Zoetermeer is het uitgangspunt van Steel Study House nr 2 om op basis van lichtgewicht prefab componenten een huis met een zeer uitgesproken en persoonlijk karakter te maken. De uitgangspunten van de opdrachtgever waren: een eenvoudig, rechthoekig en robuust huis van staal. Vanaf het begin van het proces werd ook de voorkeur uitgesproken om het huis in elementen, die in de eigen staalwerkplaats van de opdrachtgever gemaakt werden, te assembleren.
De twee stalen etages zijn boven op een betonnen bak gemonteerd waarin de kelder zit, deze bevindt zich onder de gehele woning inclusief de patio. De betonnen bak dient ook voor warmte-accumulatie. Het geheel is aangesloten op een warmtepomp voor de energievoorziening die dient voor zowel verwarming als koeling.
Naast de witte gevel componenten zijn verschillende schermen en lamellen in blank aluminium toegepast. Op de gehele begane grond – binnen en buiten – is de vloer betegeld met een en dezelfde antraciet tegels. In de woning zelf is er een houten akoestisch plafond aangebracht.
Binnen deze eenvoudige en heldere structuur is ieder plek specifiek ingevuld en door de bewoners en de interieurarchitect – Interieur+ uit Leeuwarden – verder afgewerkt. Hoogtepunt van deze aanpak vormt de keukenbox met een ingenieuze openslaande deurconstructie die uit een oude stadsbus afkomstig is.
architect
Archipelontwerpers
adres project
Frouwesan, Leeuwarden
functie gebouw
Woning
opgave
De opdrachtgever wilde een eenvoudig stalen huis met rechte hoeken. Vanuit de locatie hebben we daar een minimalistische invulling aan willen geven. Een volume rondom een lege patio, gericht op het open landschap.
opdrachtgever
familie Pesie
datum 1e schets
mei 2007
start bouw
2008
in gebruik name
2010
tot hoever in proces betrokken
tot en met bestek
m2
750m2 bvo
m3
2527m3
bouwsom
–
trots op
Een huis dat ademt, maar niet tocht in dit miezerige klimaat waar het traditionalisme overheerst.
volgende keer anders
Betrokkenheid in het proces ook tijdens de bouwuitvoering en werktekeningen zou efficiënter zijn geweest.