Feature

Waarom daar?

Het Rotterdamse Museum Boijmans van Beuningen wil een nieuw depotgebouw. Vijf bureaus maakten een ontwerp. Het is vooral de grootte in combinatie met de locatie die voor beroering zorgt: aan de rand het Musuempark, naast het Boijmans, recht in de as van de Kunsthal en Het Nieuwe Instituut. Begin november verscheen op ArchiNed een kritisch opiniestuk van Lara Schrijver getiteld ‘Collectiegebouw Boijmans van Beuningen – de kolonisatie van de leegte’. AIR foundation organiseerde op 16 januari een debat over de bouw van het nieuwe depot op deze plek. Op zoek naar het antwoord op de vraag Waarom daar?

Kunstwerk van Lily van der Stokker dat naast het Boijmans van Beuningen staat – foto ArchiNed

De tentoonstelling van de vijf ontwerpen voor het nieuwe depotgebouw voor museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam maakte veel los. In haar artikel op ArchiNed ziet Lara Schrijver de locatie van het nieuwe gebouw, midden in het Museumpark, als de zoveelste poging om middels een groot gebouw en een café, de stedelijkheid in de stad te versterken en het zoveelste bewijs van het ontbreken van  een visie op de openbare ruimte.  Iets wat overigens niet uniek is voor Rotterdam, maar ook geldt voor vele andere steden. ‘Wat is de stad meer dan een verzameling grote gebouwen? Waar verdichten we, waar houden we de ruimte binnen de stad?’, vraagt Schrijver zich af. Het zijn belangrijke en terechte vragen en het is tijd voor een antwoord.

Waarom daar?
Het Museumpark is één van de weinige parken in het centrum van Rotterdam en van historisch belang, als onderdeel van het land van Hoboken (met onder meer het natuurhistorisch museum als voormalig landhuis en  de witte villa’s).  Het park is in de jaren ’80 door OMA vernieuwd tot een ‘tuin met kamers’ en wordt begrensd door culturele gebouwen, de villa’s en het Erasmus ziekenhuis. In de zomer wordt het park onder meer gebruikt voor evenementen waaronder de populaire Pleinbioscoop en De Parade. Het nieuwe depotgebouw is gepland naast het Boijmans en in de as van Het Nieuwe Instituut en de Kunsthal. Door zijn volume zal het gebouw deze as blokkeren en het museum van Van Der Steur in zijn schaduw zetten. ‘Waarom daar?’ vragen velen zich dan ook af.
Diverse betrokken partijen waren op de door AIR georganiseerde avond aanwezig:  de gemeente, de omliggende instellingen, de organisatie van de omwonenden, stichting Museumpark, architecten en landschapsarchitecten. Een flinke opkomst, waarmee het belang van de plek voor de stad werd benadrukt. Van de gemeenteraad, die moet instemmen met de bouw, bleken een aantal leden in het publiek te zitten. Iemand noemde stichting De Verre Bergen maar daarover later meer.

Schetsontwerp van MVRDV

Dat het Boijmans een nieuw depot nodig heeft is voor iedereen duidelijk, het huidige depot staat met enige regelmaat blank en dat gaat niet goed samen met de te behouden kunst. De vraag is dus niet ‘waarom een depot’, de vraag is ‘waarom daar?’. Tegenstanders, het merendeel van de aanwezigen, stelden dat het gebouw te groot en te gesloten is voor de plek. Ook is men ontevreden over het gesloten en rechtlijnige proces vanuit het museum en de gemeente. Het Museumpark moet de kans krijgen om tot volle wasdom te komen. Voorstanders van het depot in het park (de gemeente, Boijmans en het Maritiem Museum) stelden tijdens de bijeenkomst dat de komst van het depotgebouw een kans is om het culturele erfgoed van het Boijmans toegankelijk te maken en daarmee de kunstbeleving in Rotterdam te versterken. Men vindt juist dat het gebouw een meerwaarde is voor het park.

Waarom daar
Nadat iedereen zijn zegje gedaan had, was het woord aan Arjen Knoester, stedenbouwkundige van de gemeente, en Sjarel Ex, directeur van Boijmans om antwoord te geven op de vraag ‘waarom daar?’.
Knoester vertelde over de gemeentelijke gebiedsvisie Hoboken 2030 en liet een schets zien met een groene vlek (park) en daaromheen rode vlekken (bebouwing).  Hij toonde een kaart met een vlak van 40×40 meter, tussen de inrit van de parkeergarage en het museum. Daar dus. Daar zag de gemeente een logische plek voor het depotgebouw. Waarom daar  werd niet duidelijk. Geen visie op de manier waarop het gebouw zich verhoudt tot het park, de overige gebouwen en de as. Geen visie op het park en hoe zich dat verhoudt tot de stad. Maar, stelde hij, het gebouw wordt niet zomaar een depot, het wordt een collectiegebouw dat voor 20% publiek toegankelijk zal zijn, een uniek gebouw, want daarmee stelt het museum meer van haar kunst beschikbaar voor iedereen.

Schetsontwerp van NIO, MAD architects & Okra landschapsarchitecten

Ook Ex wil geen depot in de vorm van een fort met een man en een hond ergens op een industrieterrein of in de haven, maar een open gebouw met kunst. Open zoals een bibliotheek, waar je zomaar binnen kan lopen. Hij vertelde over de geschiedenis van het grote bouwen in Rotterdam en de innige relatie in deze bouwgeschiedenis tussen de Rotterdamse burgerij en de gemeente. Ook het museum heeft haar bestaan te danken aan de rijke burgers Boijmans en van Beuningen. En daar komt de stichting De Verre Bergen om de hoek kijken. Zij doneren 15 miljoen voor de bouw van het depotgebouw en hebben deze plek aangewezen om het te bouwen (waarom daar?). Dat is een cadeau dat de Rotterdammer niet onthouden mag worden aldus Ex.

Maar waarom daar?
Het is inderdaad een interessant gegeven: een publiek toegankelijk depotgebouw, dat meer van het culturele erfgoed van het museum kan tonen en dat een belangrijke nieuwe plek voor de stad kan worden. Maar de vraag blijft waarom daar? Hoe zit het bijvoorbeeld met andere plekken in de stad die wellicht beter geschikt zijn voor een dergelijk gesloten gebouw met zo een omvang? Ex vertelde dat het Boijmans talloze alternatieve locaties onderzocht heeft, maar geen enkele bleek geschikt. Helaas kon hij geen van deze alternatieve studies laten zien. De enige reden die overblijft, is een stichting, opgericht in 2011 door de vermogende Rotterdamse ondernemersfamilie Van der Vorm, die 15 miljoen geeft en deze plek heeft aangewezen. Maar 15 miljoen is natuurlijk geen goede reden om een belangrijke open plek in de stad vol te bouwen. Dat is niet lekker op zijn Rotterdams groot bouwen, zoals Ex het noemde, dat is een zwaktebod omdat men niets beters kan verzinnen.

Museumpark, Rotterdam – foto Raban Haaijk

De gemeente is echter op dreef. De locatie is bepaald, de ontwerpen gemaakt en we kunnen niet meer terug, aldus Petra Verspui, directeur Vastgoed gemeente Rotterdam. Te ver in het proces en teveel geld uitgegeven. Dat klinkt inderdaad rechtlijnig en met een beperkte blik. Het is teleurstellend want het ontbreekt Rotterdam aan een visie op de openbare ruimte en het debat is op dorpspompniveau blijven steken. Landschapsarchitect Cor Geluk stelde voor om de opdracht om te draaien. Wat heeft het park nodig om een nog fijner park te worden? En hoe kan een depot gebouw daaraan bijdragen? Mogelijk dat het collectiegebouw een bijdrage kan leveren aan het park op een manier waarop de twee elkaar versterken. Zomaar een goed idee.

De gemeenteraad zal in november 2014 het bestemmingsplan vaststellen en stemmen over de bouw van het depot. Het is te hopen dat de raad goed luistert naar het vakkundig oordeel en advies van landschapsarchitecten en architecten en dat zij de zorgen van alle partijen serieus neemt. Dat zij belang hecht, niet alleen aan het openstellen van het culturele erfgoed van het Boijmans en 15 miljoen euro, maar vooral ook aan de betekenis van het culturele erfgoed van het land van Hoboken voor de stad Rotterdam, zoals ook Schrijver stelt.
Je kunt er immers voor kiezen om de kunst van het Boijmans wel of niet te gaan bekijken. Je kunt er straks niet meer voor kiezen om de leegte te aanschouwen met daarin het prachtige Boijmans, want er staat een heel groot gebouw voor. Dat kan toch beter? Met alle kennis, betrokkenheid en enthousiasme die  op de debatavond voelbaar aanwezig is,  en het advies van Geluk moet het toch mogelijk zijn om een voor iedereen bevredigend antwoord te geven op de vraag ‘waarom daar’?

Gerelateerd artikel