Feature

Uitgeverswereld met het water aan de lippen (of er over)

Het gaat niet best met de architectuuruitgevers: SUN Architecture staakt per 1 mei 2012 de activiteiten, het eerbiedwaardige, 130 jaar oude fonds Birkhäuser wankelt en uitgeverij 010 en NAi uitgevers praten over samenwerking.

Deze week worden de auteurs en relaties van SUN Architecture per brief op de hoogte gebracht dat de uitgeverij per 1 mei volgend jaar ‘de acquisitie van boekprojecten’ staakt. Eerder had het Boekblad al de ‘primeur’ van dit treurige nieuws. Er wordt door SUN Architecture een directe link gelegd met de slechte economische omstandigheden van dit moment, met name in de architectuur en stedenbouw, en de moeilijke tijden voor het boekenvak in het algemeen. Lopende projecten worden afgemaakt en het fonds wordt in de toekomst beheerd door moederbedrijf Boom. De boeken blijven dus leverbaar, maar nieuwe titels, anders dan de reeds aangekondigde boeken, zullen vooralsnog niet verschijnen.
Daarmee komt een einde aan een even korte als stormachtige aanwezigheid van SUN Architecture in het voorheen stabiele, door uitgeverij 010 en NAi uitgevers beheerste veld van Nederlandse architectuuruitgevers. SUN (ooit Socialistische Uitgeverij Nijmegen) hield zich ook in het verleden wel bezig met de uitgave van architectuurboeken, maar pas na de overname door uitgeverij Boom en de introductie in 2008 van het eigen uitgebouwde architectuurfonds SUN Architecture begon het te lopen. Met de kennis van nu kwam de introductie vlak voor het uitbreken van de kredietcrisis  op het meest ongelegen moment denkbaar. Toch wist uitgever Martien de Vletter met haar team in betrekkelijk korte tijd een dertigtal nieuwe titels per jaar uit te geven en was SUN Architecture met een backlist van pakweg 150 titels binnen een paar jaar een vanzelfsprekende derde naast de inmiddels zo’n 25 jaar oude, grote twee 010 en NAi uitgevers.
Hoe het verder met het internationale architectuurtijdschrift A10 zal gaan is voorlopig onbekend. Het door Hans Ibelings opgezette A10 werd enige jaren geleden overgenomen door SUN.  Er ‘wordt gezocht naar een oplossing waarbij het tijdschrift in ongewijzigde vorm kan blijven voortbestaan.’

Intussen zitten uitgeverij 010 en NAi Uitgevers (dat overigens in tegenstelling tot wat veel mensen menen geheel onafhankelijk van het instituut NAI opereert) en die beide hun 25 jarige jubileum net achter de rug hebben, ook niet stil. Er zijn gesprekken gaande over samenwerking. Over de aard van die samenwerking is nog niets bekend en het lijkt er niet op dat economische overwegingen een hoofdrol spelen. Maar toch, de marktomstandigheden zullen zeker worden meegenomen.

En voor wie denkt dat de problemen alleen spelen in het wel erg ruim van architectuuruitgeverijen voorziene Nederland heeft het mis. Eén van de grootste, mooiste en oudste architectuurfondsen van de wereld, het Zwiterse Birkhäuser, zit op dit moment ook in zwaar weer. Het architectuurfonds van de uitgeverij van onder meer het verzameld werk van Le Corbusier en Alvar Aalto werd enige jaren geleden door de toenmalige eigenaar Springer verkocht aan het Spaanse Actar. Volgens een bericht in de Neue Zürcher Zeitung was het fonds op dat moment nog gezond, maar maakte het niet meer de door Springer vereiste 10 a 20% winst op de omzet. Een management buy-out werd voorbereid, totdat Actar het dubbele bood van wat de werknemers verantwoord achtten. Daar zal de spiering die een walvis opslokte inmiddels spijt van hebben. In elk geval zijn het personeel en de auteurs verre van blij met hun nieuwe eigenaar. Personeel loopt volgens NZZ weg, het personeelsbestand is sowieso gekrompen, de meeste auteurshonoraria over 2010 zijn nog niet betaald en de drukkerijen willen niet meer voorfinancieren. Het water staat Birkhäuser duidelijk aan de lippen. Het feit dat Birkhäuser als Zwitsers bedrijf te maken heeft met een sterke frank ten opzichte van de euro kan aan de malaise mede debet zijn, maar Actar heeft zich duidelijk aan de overname vertild. Het Zwitserse fonds zal hopelijk niet zo maar verdwijnen, wellicht dat een management buy-out dit keer wel lukt. In hoeverre het eigen fonds van Actar te lijden heeft van de perikelen met de Zwitserse dochter is niet bekend, maar de kans is groot dat het ook daar slecht mee gaat.