Recensie

Porto versus Rotterdam

Voor wie het ontgaan mocht zijn, dit jaar heeft Europa twee culturele hoofdsteden: Rotterdam en Porto. Beide steden stelden een gevarieerd cultureel programma op en culturele bouwprojecten werden aangevangen. Indira van ’t Klooster bezocht Porto en doet verslag.

De taxichauffeur weet het zeker: Porto is de mooiste stad ter wereld. Meer argumenten hoeft hij niet aan te voeren om te rechtvaardigen dat de havenstad Culturele Hoofdstad 2001 is. Dat alle gebouwen ter gelegenheid van deze eer nog lang niet af zijn doet daar niets aan af. Het Casa da Música van Rem Koolhaas zal pas over twee jaar gereed zijn, de restauratie van beeldbepalende monumenten heeft vertraging opgelopen en de herinrichting van een aantal belangrijke straten wacht nog op voltooiing. Ook in de straten wijst weinig op de huidige status van de stad: nergens affiches, nergens brochures met een programma, wel een website met een overzicht van culturele activiteiten en de VVV heeft een nuttig gidsje met wat informatie over gebouwen.Laat het bovenstaande echter niet als ontmoediging worden opgevat. De taxichauffeur heeft namelijk gelijk: de zusterstad van Rotterdam is een prachtige stad, die ALTIJD een architectuurbezoek waard is. Bovendien hebben Porto en Rotterdam meer gemeen dan alleen de prestigieuze en geldverslindende taak om een cultureel programma te realiseren. Tijd voor een architectonische vergelijking:

Ponte Dom Luis

Bruggen

Erasmusbrug, Ben van Berkel, 1996

Ranke tuibrug waarvan het ontwerp dat schatplichtig is aan Calatrava. Icoon van de stad Rotterdam en liefkozend de zwaan genoemd.

Ponte Dona Maria, Gustave Eiffel, 1877

Imposant ijzeren gevaarte, inspiratiebron voor Calatrava en icoon van Porto. Nog mooier is wellicht de Ponte Dom Luis (ca 1905) van een volgeling van Eiffel, een stalen dubbeldekker die het mogelijk maakt om zowel in het dal als erboven de rivier de Douro over te steken.

ateliers Lada

Ateliers

Van Nelle Fabriek, Brinkman en Van der Vlugt, 1931

Architectuuricoon dat wordt omgebouwd tot atelierruimten. Briljant in detaillering.

Ateliers Lada, Virgínio Moutinho, 1996

Aan de zuidzijde van de Ponte D. Luís boven een tunnel richting centrum zijn een tiental studio's gebouwd. Deze subtiel ingevoegde staal-glasconstructie verraadt een subliem gevoel voor detail. De architect heeft duidelijk goed gekeken naar Siza én wat boeken over het Moderne Bouwen in de kast staan.

museum Serralves

Musea

Kunsthal, Rem Koolhaas, 1992

's Lands beroemdste architect bouwde een spraakmakende expositieruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. Een gebouw met licht anarchistische neigingen.

Museu Serralves, Álvaro Siza Viera, 1998

's Lands beroemdste architect ontwierp een Museum voor Hedendaagse Kunst dat optimaal profiteert van het prachtige Serralves Park waarin het is gelegen. Subtiele openingen van groot formaat in de gevels leveren gekadreerde uitzichten op het omringende landschap. Door inventieve ingrepen valt diffuus en sereen licht in het hele gebouw.

Teatro do Campo Alegre

Vrije tijdsbesteding/ cultuur

Bioscoop, Koen van Velsen, 1996

Opvallend gebouw van (destijds) jong, aanstormend architectuurtalent.

Teatro do Campo Alegre, Rogério Cavaca, 1998

Theater voor circa 400 toeschouwers met verschillende zalen, een café, een filmstudio, een expositieruimte en een restaurant. Gebouw van jonge ster aan het architectuurfirmament Cavaca. De vier belangrijke programmatische zones (publieke ruimten, kantoren, artiestenruimten en toneel) komen tot uiting in de compositie van volumen. Het meest symbolische element – de doos waarin het toneel zich bevindt – zit in het hoogste bouwlichaam, waardoor het gebouw direct herkenbaar is als theater.

Architectuurfaculteit, siza

Huizen voor Architectuur

NAi, Jo Coenen, 1993

Nationaal Architectuurinstituut voor tentoonstellingen met bibliotheek, winkel en archief. Galerij is opmaat tot het daadwerkelijke gebouw.

Faculdade de Arquitectura, Álvaro Siza Viera, 1998

Gebouw voor architectuuronderwijs, waar architectuurinstituut Siza zelf lesgeeft. De noordzijde van dit complexe gebouw omvat administratieve ruimten, auditoria, tentoonstellingsruimte en een bibliotheek en fungeert tevens als geluidswal. De zuidzijde valt uiteen in vier losse gebouwen waarin de leslokalen zijn. Tussen beide gevels ligt een driehoekig plein. Het geheel wordt samengevoegd door een lange galerij die alle bouwvolumen aaneenrijgt.

planetarium

Wetenschap

Maritiem Simulator Centrum, Norman Foster and Partners i.s.m. Architectengroep Naarding Straesser Van der Linden, 1994

In dit bijzondere gebouw kunnen bezoekers spelen met een scheepvaartsimulatieprogramma.

Planetarium, José Manuel Soares, 1998

Het planetarium van Porto biedt plaats aan 93 personen onder een koepel met een diameter van 12,5 meter, hangend op 2,20 meter boven de grond. Bezoekers kunnen genieten van live-projectie van sterrenhemels gepresenteerd door astrologen.

Boavista

Woningbouw

Peperklip, Carel Weeber, 1982

Grootschalig woongebouw omgeven met schandalen.

Boavista-gebouw, Álvaro Siza Vieira, 1998

Grootschalig woongebouw omgeven met schandalen, zij het dat het hier geen kritiek op het gebouw zelf betrof als wel een ruzie van Siza met de aannemer. Een ruzie die tot op de dag van vandaag wordt voortgezet in gerechtsgebouwen. Hoewel het gebouw van een afstand monotoon lijkt, blijkt het bij nadere bestudering dat in de gevel een (misschien een beetje te) subtiel spel van details en materialen wordt gespeeld.

Een aantal programmaonderdelen van Porto Culturele Hoofdstad hebben expliciet betrekking op architectuur zoals de expositie in juni over moderne architectuur in Porto ter gelegenheid van de uitgave van de Porto 1901-2001, guide to modern architecture in Porto. In oktober opent een tentoonstelling met recente werk van Álvaro Siza en, eveneens in oktober, start de tentoonstelling 'First story- women building/new narratives for the 21st century'.