Nieuws

Archiprix 2013: Living Shell – De transformatie van een jaren ’70 kantoorgebouw

Dik Houben (Academie van Bouwkunst Rotterdam), transformeert de Shelltoren aan het Hofplein (Rotterdam) tot woongebouw.

De Shelltoren uit 1976 is een schoolvoorbeeld van de architectuur van de jaren zeventig. Kenmerkend is de aandacht voor prefabricage, repetitie en standaardisatie. In die periode werd er volop geëxperimenteerd met nieuwe, industriële bouwmethoden. De toren staat al jaren vrijwel leeg, bouwtechnisch is het kantoorgebouw echter nog in goede staat. Door de Shelltoren te transformeren naar woongebouw wordt tegemoet gekomen aan de vraag naar bijzondere en luxe appartementen in de stad. Het levendiger maken van de plint kan een positief effect hebben op de directe omgeving.

De Shelltoren is gebouwd als beleggingsobject voor het Shell Pensioenfonds en is ontworpen door Piet Zanstra. Herkenbaar voor de stijl zijn de prefab gevelelementen van grof gewassen grindbeton, diepe neggen, afgeronde hoeken en de blok-achtige, geometrische en herhalende vormen. Interessant is de achterliggende bouwtechniek waar alles, van het stramien tot de kozijndetails, is ontworpen om zo efficiënt mogelijk te kunnen bouwen. Een negatief aspect van het gebouw is dat het nauwelijks een relatie met zijn omgeving aangaat: het manifesteert zich als autonoom object in de stad. In de transformatie is gezocht naar een strategie om het gebouw open te breken en onderdeel te laten zijn van het stedelijk weefsel met behoud van de architectonische kenmerken en het rationele karakter.

De constructie biedt mogelijkheden voor andere functies. Door de overgedimensioneerde kolommenstructuur en de grote verdiepingshoogte is de toren vrij indeelbaar, ook in verticale zin. Samen met de ruime kern met maar liefst 6 liften biedt de toren mogelijkheden die met nieuwbouw nooit gerealiseerd zouden kunnen worden. Omdat woningen, anders dan kantoren, zwaardere eisen stellen aan daglicht en buitenruimtes, is het aantasten van de kenmerkende gevelelementen onvermijdelijk. De huidige repetitie van de gevel is zo dwingend dat alle betonnen gevelelementen vervangen dienen te worden. Een rationeel gebouw vraagt om een rationele nieuwe gevel en geen mix van oud-nieuw. Door het gebouw te verlossen van deze extreem zware elementen ontstaan er mogelijkheden die de transformatie ook economisch aantrekkelijk maken. Zonder dat het gewicht toeneemt, kunnen er transparante gevels, buitenruimten en nieuwe verdiepingen gerealiseerd worden. Door de van oorsprong al aanwezige vrije indeelbaarheid van de verdiepingsvloeren te handhaven, blijven ook functieveranderingen in de toekomst mogelijk.

Kenmerkend voor de nieuwe gevel is de vormrijm met de architectonische articulatie van de bestaande gevel. De expressie van de Shelltoren blijft behouden door de bestaande plastiek uit te voeren in geweven metaalgaas. Dit lichtgewicht en transparante materiaal zorgt ervoor dat de lichtinval in de toren wordt verdubbeld terwijl de inkijk beperkt blijft. De toren wordt proportioneel vergroot met buitenruimtes rondom het bestaande bouwvolume en extra verdiepingen er bovenop.De moduulmaat van de gevelelementen is vergroot met behoud van de plastiek en repetitie van deelelementen. Door de overmaat van de draagstructuur is het mogelijk om op gewenste plekken de prefab vloerelementen te verwijderen. Deze ingrepen zorgen ervoor dat er in de toren een grote variatie aan woningen mogelijk is en het basement meer ruimte krijgt voor commerciële voorzieningen.

Het basement van het bestaand gebouw bestaat voor het grootste gedeelte uit een parkeergarage en is om die reden maar aan één de zijde openbaar toegankelijk. Meer ruimte en transparantie wordt verkregen door de parkeergarage efficiënter in te delen met behulp van een parkeerlift. De gewonnen ruimte op straatniveau komt beschikbaar voor winkels en horecavoorzieningen, ook het huidige personeelsrestaurant met auditorium op de tweede verdieping wordt openbaar gemaakt. Het voorheen ondoordringbare gebouw is geopend en geeft een verloren plek weer terug aan de stad.
De Shelltoren is door zijn centrale positie, de generieke opbouw en de overgedimensioneerde constructie zeer geschikt om nieuwe functies te huisvesten. Met een aantal noodzakelijke ingrepen is het karakter van de Shelltoren en de eigenzinnige positie in de stad zowel bestendigd als vernieuwd.

naam
Dik Houben
e-mail

opleiding / studierichting
Academie van Bouwkunst Rotterdam / architectuur

mentoren
André Kempe, Rob Hootsmans, Marcel de Boer, Job Floris

wanneer begonnen met afstuderen
september 2010

wanneer klaar
februari 2012

favoriete ontwerpers
Tijdens mijn afstuderen was Lacaton Vassal een grote inspriratiebron

favoriete project

wat doe je nu
Ik ben architect bij Powerhouse Company in Rotterdam