Hoe om te gaan met de confrontatie tussen enerzijds de snelle groeiende welvaart van landen in Centraal- en Oost-Europa en de bijbehorende nieuwe woonwens en anderzijds de bestaande monotone socialistische ´Plattenbau´? Het afstudeerplan van Marnix Scholman betreft een langzame transformatie van de wijk Hellersdorf in Berlijn en de wijk Rataje gelegen nabij het centrum van Poznan.
Hellersdorf in Berlijn en Rataje in Poznan fungeren als testgebieden voor het ontwikkelen van strategieën om socialistische massawoningbouw om te vormen tot levendige woongebieden.
De Oost Europeaan verdient steeds meer en daarmee veranderen zijn woonwensen. Het inlossen van die wensen betekent een enorme woningbouwopgave in centraal en oost Europa. Tegelijkertijd domineert in alle Oost Europese steden de grijze massa van de socialistische massawoningbouw voorraad. In de voormalige Warschaupact landen Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Roemenië, Bulgarije wonen in dergelijke top down geplande massawoningbouw meer dan 83 miljoen mensen, meer dan de totale bevolking van Duitsland. Deze gebieden worden gekenmerkt door een enorme schaal, repetitie van bebouwde en onbebouwde omgeving, een beperkt aantal woontypologieën, een monotone uitstraling, kleine woonunits en een hoger aantal personen per huishouden dan het gemiddelde van de E.U. Mijn onderzoek laat zien dat er een grote mate van flexibiliteit aanwezig is in deze gebieden waarmee tegemoet gekomen kan worden aan de veranderende woonwensen en welvaartsgroei.
De bestaande stedenbouwkundige structuur bezit vaak een overmaat aan verwaarloosde openbare ruimte die niet meer aansluit bij het huidige gebruik en behoeftes maar wel kansen biedt voor verdichting en transformatie. In de bestaande structuur heeft kwantiteit de overhand, in plaats van kwaliteit en hiërarchie van de bebouwde en onbebouwde omgeving.
Op dit moment wordt er vooral gebouwd aan de randen van steden. Hoofdzakelijk in een typologie van vrijstaande villas op zeer ruim uitgemeten kavels. Dit zorgt voor een verdere urban sprawl, grotere autoafhankelijkheid, sociale segregatie en een steeds grotere afstand tot het omringende landschap. De middenklasse van oost Europa heeft de wens om in de huidige plattenbau wijk te wonen. Dat is niet verwonderlijk vanwege de grote sociale cohesie. De meerderheid van de bevolking woont er.
De socialistische massawoningbouw in centraal en oost Europa lijkt primair aangewezen om bij te dragen aan de nieuwe woonvraag. Dat kan ook want de grote slabs en torens, de overdaad aan openbare ruimten en de overmaat aan infrastructuur biedt kansen om de gebieden binnen de context en met respect voor de structuur te verdichten en te transformeren. Hierbij liggen ook kansen om particuliere ambities en initiatieven te verweven met de socialistische dogmas. Door het verdichten en transformeren van de socialistische massawoningbouw, kan voorzien worden in de nieuwe vraag naar meer herkenbaarheid, flexibiliteit en diversiteit van woningen in de gebieden waar men juist in een grote mate van tevredenheid woont. Op een wijze die aansluit bij de woonwensen van deze tijd. Ook de openbare ruimte biedt juist kansen voor een nieuwe vorm van gezamenlijk belang, namelijk van kwantiteit van de openbare ruimte naar kwaliteit en diversiteit. En dit alles met behoud en versterking van de binding met het omringende landschap als recreatief uitloopgebied.
Daartoe is voor twee projectgebieden in centraal Europa een scenario opgesteld voor de groei van het aantal woningen, de bevolking en de benodigde aanvullende functies. De twee gebieden verschillen in sociale opbouw, maatschappelijke achtergrond, ligging in de stad en maat en schaal. Hellersdorf, onderdeel van het grootste plattenbau project van DDR is gelegen aan de rand van Berlijn. De wijk glijdt langzaam af naar armoede en criminaliteit. De wijk Rataje, gelegen nabij het centrum van Poznan in Polen, is juist een gebied waar de middenklasse woont en waar een grote mate van sociale cohesie te vinden is. Beide gebieden verschillen in aanpak en uitkomst.
Door uit te gaan van de kwaliteiten van deze gebieden, zoals de goede openbaar vervoer aansluitingen, de flexibiliteit van de gebouwen en de openbare ruimte kan een gebiedstransformatie ontstaan voor een nieuw woonmilieu en goed functionerende openbare ruimte. Deze studie voorziet in een strategie, fasering en toolbox voor de langzame transformatie. De grijze schijnbaar inflexibele monotone massa die oost en centraal Europa domineren zijn in potentie de levendige woongebieden waar voldaan kan worden aan de nieuwe woonwensen.
naam
Marnix Scholman
email
website
opleiding / studierichting
Academie voor Architectuur en Stedenbouw – Tilburg
mentoren
Petar Zaklanovic, Jan Willem van Kuilenburg, Pieter Feenstra
wanneer begonnen met afstuderen
september 2009
wanneer klaar
juli 2013
favoriete ontwerper
ik vind het heel lastig om één naam of bureau te benoemen
favoriete project
Let's talk About garbage van Hugon Kowalski, winnaar van de Archiprix Internationaal 2013
wat doe je nu
Ik ben stedenbouwkundige bij de gemeente Breda en docent aan de academie van bouwkunst in Tilburg