Feature

Bernard Tschumi: Architecture In/Of Motion

Tijdens de AnyHOW conferentie is in het Nederlands Architectuurinstituut de tentoonstelling ‘Architecture in/of Motion’ over het recente werk van Bernard Tschumi geopend. Vijf projecten die op dit moment in aanbouw of gerealiseerd zijn, worden op deze tentoonstelling vergezeld van voorbeelden van Tschumi’s vroege theoretische werk ‘The Screenplay Series’ en ‘Advertisements for Architecture’. Vrijwel gelijktijdig werd in Tourcoing nabij Lille Tschumi’s eerste grotere gebouw Le Fresnoy opgeleverd.

Bernard Tschumi, geboren in Zwitserland, Franse nationaliteit, opgeleid in Frankrijk en Zwitserland, kantoren in Parijs en New York, docent in Londen (AA), New York (IAUS), Princeton, Cooper Union en op dit moment Dean van Columbia University, is een van de leden van het selecte groepje architectuursterren dat door Koolhaas halverwege de jaren tachtig ooit ‘The Perpetually Jet-Lagged’ is gedoopt. Onvermoeibaar het lezingencircuit over de wereld afreizend, links en rechts prijsvragen winnend en publicerend in elk toonaangevend architectuurtijdschrift, leek de groep veroordeeld tot de productie van ‘papieren architectuur’ (of villa’s als het Amerikanen waren). Langzamerhand zijn de leden echter steeds grotere projecten gaan realiseren en is aan deze papieren status een einde gekomen. De laatste die overstapt is Tschumi. Afgezien van het natuurlijk bepaald niet onaanzienlijke Parc de la Villette in Parijs waarvan de realisatie tien jaar in beslag nam, won hij diverse prijsvragen en publiceerde hij verschillende theoretische werken en ontwerpen, maar bouwde hij eigenlijk alleen Follies, een flink aantal in La Villete en eentje in Groningen (The Glass pavillion).

De tentoonstelling in het NAi laat echter zien dat aan deze periode een einde is gekomen. De vijf projecten die getoond worden zijn gereed, in aanbouw of in vergaande staat van voorbereiding: Le Fresnoy in Tourcoing , het Lerner Student Centre in New York, Interface in Lausanne, K-Polis in Zürich en een Architectuurschool in Marne-La-Vallee. Afgezien van enige foto’s van Le Fresnoy laat de tentoonstelling overigens alleen tekeningen, maquettes, schema’s en computermodellen van de projecten zien.

De centrale thema’s in Tschumi’s recente werk zijn: Ruimte, Beweging en vooral Gebeurtenis (Event). Tijdens een lezing op de afdeling Bouwkunde van de TU Delft liet hij provocerend het doorgekruiste woord ‘Form’ lange tijd op het projectiescherm staan. Tijdens de Any-conferentie nam hij ruim de tijd om uit te leggen dat de ‘klassieke’ gevel van het Lerner Student Centre, dat de lijnen van het Beaux Arts-ontwerp van McKim nauwkeurig volgt, in feite ‘not an issue’ was (wat het door deze aandacht natuurlijk toch werd).

‘Door een preciese herschikking van brandtrappen en door het aanbrengen van enige noodzakelijke looppaden kunnen de daken van Parijs bruikbaar worden gemaakt voor slenteren en kuieren’. Deze aanbeveling; een van de ‘Rationele Verfraaiingen voor Parijs’ van Guy Debords Situationisten, lijkt een retrospectief uitgangspunt voor het onlangs opgeleverde Le Fresnoy. Tschumi werd geconfronteerd met een aantal half vervallen oude gebouwen die geschikt moesten worden gemaakt voor leslokalen, een filmstudio, projectiezalen, een mediatheek, tentoonstellingszalen, laboratoria, een restaurant en kantoren. Door een nieuw dak over de bestaande gebouwen heen te plaatsen kon het bestaande met minimale middelen worden beschermd. Het dak is voorzien van grote ‘wolkengaten’ om het licht door te laten. Alle installaties worden langs de dakspanten gevoerd. Tussen de ouden daken en het nieuwe dak is een ‘In-Between’ ruimte ontstaan die door het aanbrengen van van looppaden en trappen in bezit genomen kan worden door de gebruikers van het gebouw. De spanten kunnen worden gebruikt voor tentoonstellingen en projecties, delen van de oude daken zijn uitgevoerd als tribune, het terras van het restaurant bevindt zich op het niveau van de oude daken, de tussenruimte biedt daarmee alle potenties voor Events. De tussenruimte is getransformeerd in een plaats voor fantasie en experiment: ‘Een condensor voor interdisciplinair onderzoek tussen onderwijs en onderzoek, kunst en cinema, muziek en beeld’.

De tentoonstelling in het NAi toont Le Fresnoy als een stap vooruit in de ontwikkeling die onder meer begon met ‘The Screenplay Series’. Hierbij trachte Tschumi de beweging, het Event van een filmfragment om te zetten in ruimtelijke configuraties. Het zijn daarmee directe vertalingen van beweging in vorm of contravorm en in die zin even statisch als de klassieke architectuur. In Le Fresnoy is geen sprake meer van een dergelijke formele vertaling van beweging. In de tussenruimte laat Tschumi op een informele manier ruimte voor onverwachte bewegingen en toevallige gebeurtenissen. De eerste gebouwde omgeving voor Dérive en détournement, de centrale thema’s van de Internationale Situationnisten.