Met een bescheiden symposium onder de titel ‘Dutch Style ?’ is zaterdag 20 september de serie tentoonstellingen in de foyer van het NAi van jonge Nederlandse ontwerpbureaus afgesloten. Ondanks de relativering door het gebruik van het vraagteken in de titel, dreigt de informele reeks, sterk individueel getinte tentoonstellingen te ontaarden in de zoveelste poging van – al of niet goed bedoelende – kunsthistorici/critici/museumdirecteuren om alweer een nieuwe generatie ontwerpers in een gemakkelijk vakje te stoppen.
Als iets duidelijk geworden is aan de reeks Nine + One dan is het dat de verschillen tussen de deelnemers groter zijn dan de overeenkomsten. Pogingen om deze verschillen door het krampachtig benoemen van overeenkomsten glad te strijken, zouden weleens fnuikend kunnen zijn voor de ontwikkeling van deze heterogene groep ontspannen en individuele ontwerpers.
De titel Nine + One is in die zin briljant: voor elk van de tien deelnemers geldt dat zij 'The One', de uitzondering zijn ( en niet – we leggen het nog een keer uit Joost – het bureau One Architecture van Joost Meeuwissen en Mathijs Bouw. Die claimden direct de echte One door een aparte tentoonstelling te regelen op de omloop van het NAi die tegelijk met het symposium werd geopend). De individuele houding werd ook duidelijk aan de verschillende inrichtingen. Kristin Feireiss had tien tekentafels ter beschikking gesteld waarop de deelnemende bureaus hun werk in de hal konden tentoonstellen. Uiteindelijk hebben slechts vier deelnemers van de tafels gebruik gemaakt. De rest begon onmiddellijk een eigen tentoonstelling in te richten en steeds nieuwe, grotere delen van de hal te claimen.
In een inleiding tijdens het symposium presenteerde Buro Schie (Sterk in Statistieken) een reeks onderlinge vergelijkingen tussen de deelnemers uiteenlopend van haardracht en bezettingsgraad tot kindertal en opdrachtenscore. Slechts een conclusie kon uit dit belangrijke vergelijkend 'onderzoek' worden getrokken: er is geen overeenkomst, deze generatie (of beter deze selectie uit een generatie) is niet zo maar onder een noemer te vangen.
En toch gebeurd het, of de deelnemers het willen of niet. De tentoonstelling begint aan een wereldtournee en zal daarbij een tiental internationale locaties aandoen van het naar verluid behoorlijk maffiose Buenos Aires tot aan een degelijk architectuurmuseum in Wenen. Natuurlijk is er ook een catalogus volgens de internationale 'Nieuwe-generatie-presentatie-norm: geleerde inleiding van beroemd persoon waarbij elke bureau netjes genoemd en geplaatst wordt gevolgd door – de pagina's pijnlijk eerlijk verdeeld – 'hippe, want jonge' presentaties van de deelnemers. Waar hebben we dat eerder meegemaakt? Oh ja. Enige jaren geleden (generaties volgen elkaar snel op) was daar de tentoonstelling 'Modernisme zonder dogma' ook al zo'n goed bedoelde poging om een heterogene groep onder een noemer te brengen. Een kleine anekdote van Carel Weeber: Op een van zijn internationale reizen beland hij toevallig op de opening ergens in Amerika van de zoveelste presentatie van deze tentoonstelling. Tijdens de receptie raakt hij aan de praat met zijn Amerikaanse collega-voorzitter 'Nice office you've got, strange name though: 'Modernism without Dogma'.
Het is te hopen dat de deelnemers de komende jaren niet al te veel lastig worden gevallen met gezeur over Nine + One en dat ze op hun individuele kwaliteit zullen worden beoordeeld. Want laat dat duidelijk zijn, kwaliteit is er, wellicht meer dan ooit. Over de MVRDV's en NOXen hoeft niemand zich zorgen te maken, ze hebben tijd genoeg gekregen om in betrekkelijke luwte aan een eigen oeuvre te werken, maar of de even piepjonge als talentvolle Nl-Architects deze 'weelde' kunnen dragen? En om ook maar een ander mogelijk misverstand uit de weg te helpen, hoe gevaarlijk ik de internationale tournee plus catalogus ook vind, de informele, eigenwijze tentoonstellingen waren absoluut de moeite waard en verdienen het om tot in einde van dagen te worden voortgezet (vanaf september Nineteen + One?)