Feature

Steen voor graan

De fotograaf Theo Baart kwam als driejarige in Hoofddorp wonen. Toen, in de jaren zestig, bestond het dorp vooral uit agrarische bebouwing. Mede door de groei van Schiphol ondergaat het dorp en het omringende land een constante metamorfose. Vanaf 1977 fotografeert Baart deze transformatie. Foto’s uit de serie zijn nu gepubliceerd in het boek Bouwlust, the urbanization of a polder.

Bouwlust bevat behalve foto’s ook gedichten van Willem van Toorn en vier essays over de verstedelijking van de Haarlemmermeerpolder. In het essay van Theo Baart beschrijft hij zijn persoonlijke ervaring van deze ontwikkeling beginnend met de komst van de eerste buitenstaanders, waartoe ook het gezin Baart behoorde. Hoofddorp dijt mede door de groei van luchthaven Schiphol flink uit. Behalve meer woningen resulteert dit begin jaren zeventig onder ander in de bouw van een overdekt winkelcentrum op de plek van het marktplein. De nieuwe bewoners hebben vaak geen verbondenheid met het dorp of het land. 'Alle afbraak en vervangende nieuwbouw ontnam de polder voor een groot deel zijn traditionele identiteit, maar het leek erop dat iedereen zich daar behaaglijk bij voelde.'

Na het behalen van zijn middelbare school diploma vertrekt Baart naar Amsterdam maar keert met grote regelmaat terug naar het dorp waar hij opgroeide. Tussen 1977 en 1983 fotografeert hij voornamelijk het oude dorps- en landleven. Daarna gaat zijn aandacht vooral uit naar gebouwen. Gebouwen die Baart beschouwt als exponenten van de identiteit van de polder. Baarts motivatie voor het vastlggen van de metamorfose van de Haarlemmermeer komt niet voort uit nostalgie maar uit 'de verbazing dat de vooruitgang zich blijkbaar op deze wijze en in dit tempo manifesteert'.

Dit is ook de teneur van het essay dat Warna Oosterbaan schreef over de culturele en sociale veranderingen in de polder. 'Het nieuwe is de traditie in de Haarlemmermeer.' Zelfs de mensen die er al generaties wonen hebben geen bijzondere binding met de polder. Ze hebben binding met het land en dus als ze ergens anders land kunnen krijgen, verhuizen ze.

Door de enorme ruimtelijke invloed van Schiphol worden boerderijen verdrongen door (spoor)wegen, landings- en taxibanen, kantoorparken en nieuwbouwwijken. Het enige wat herinnert aan de plek waar eens boerderijen stonden zijn de namen van de nieuwbouwwijken. Hoofddorp is niet uitzonderlijk of exemplarisch voor de verstedelijking die plaats vindt op het platteland, heel Nederland lijkt op Hoofddorp. Alleen het tempo waarin en de schaal waarop het gebeurt is tamelijk uniek. In plaats van een nostalgische terugblik geeft Bouwlust vooral een kijkje in de toekomst. 'De Hoofddorpers hebben het oude dorp met de grond gelijk gemaakt om weer opnieuw pioniers te kunnen zijn. Nu al leven ze in 2010. Het jaar dat het centrum van Nederland de vertrekhal van Schiphol is, en de rest van het land de berm van de Betuwelijn.'