Laat ik maar meteen met de dubbele garagedeur in huis vallen: Modern House 2 is een mooi boek met prachtige, grote kleurenfoto’s van huizen van rijke mensen. Deze mensen nemen geen genoegen met confectiearchitectuur, maar hebben een deel van hun vermogen gebruikt om een eigentijdse architect een ‘maatkostuum’ te laten bouwen. Een ander deel van hun bankrekening is, aan te foto’s te oordelen, opgegaan aan de laatste trend in moderne kunst, designmeubels, lollige accessoires en leuke hebbedingetjes.
RijkeluishuisZo beschouwd lijkt Modern House 2 meer een boek voor liefhebbers van het hippe interieur dan van moderne architectuur. Maar dat klopt maar ten dele. De schrijfster, Clare Melhuish, heeft het zichzelf niet makkelijk gemaakt en het boek met een paar degelijke achtergrondverhalen diepgang gegeven. Melhuish heeft een serieuze poging ondernomen het verschijnsel ‘rijkeluishuis’ te verklaren, te becommentariëren, te systematiseren en zelfs te plaatsen in de algemene architectuurgeschiedenis. Waarom dit tweede deel over het Modern House? De eerste reden is van praktische aard: deel één is alweer zeven jaar oud en het onderwerp was toe aan een actualisatie. De tweede, belangrijkere reden omschrijft Melhuish als volgt: architecten gebruiken exclusieve woningopdrachten vaak als laboratorium voor innovatieve architecturale concepten en technologieën. En daarom, stelt Melhuish, is de eigen woning enorm belangrijk voor de architectuurgeschiedenis. VoorbodeOf dat waar is? Soms wel. Het kan niet ontkend worden dat inderdaad het Schröderhuis van G. Th. Rietveld (1923-4) en Robert Venturi’s huis voor zijn moeder (1964) tot iconen van moderne architectuur zijn geworden. Maar worden dergelijke iconen nu nog steeds gemaakt? Ik geef toe, dat is lastig te beoordelen voor een generatiegenoot, maar afgaand op de afbeeldingen in Modern House 2 moet het antwoord toch ‘nee’ luiden. De twee bovengenoemde huizen waren beide vroege voorbeelden van een nieuwe stijl. In Rietvelds geval was dat De Stijl, waar in de architectuur de continue ruimte centraal stond. In het geval Venturi vormde zijn huis het startschot voor het postmodernisme, een stijl die teruggreep op architectuur van vóór 1920. Vooral in de States en Engeland is deze stijl, met goedkeuring van de Prince of Wales, nog altijd zeer populair. Een gebouw met een dergelijke impact, namelijk het voortbrengen van een ‘nieuwe’ stijl, staat niet in Modern House 2.
ThemaEigenlijk is dat ook niet zo verrassend. Stijlvergelijkingen zijn in het huidige eclectische architectuurklimaat niet meer het geëigende middel om architecten of architectuur uit elkaar te houden of te rubriceren. Geheel terecht heeft Melhuish daarom een thematische benadering gekozen. Aan de hand van onderzoek naar duurzaamheid, veranderende leefgewoonten, stedelijke interactie en concepten voor de toekomst, passeren dertig ontwerpen de revue. Geen voorbodes van een nieuwe stijl, maar wel vele voortekenen waar het met de architectuur naar toegaat. Meer ecologie, meer flexibiliteit in de plattegrond, duurzamer en compacter. Plaats voor Nederlandse ontwerpen is er natuurlijk ook, want wat is een architectuurboek tegenwoordig nog zonder onze internationaal georiënteerde superhelden? Dit keer zijn Rem Koolhaas (staat hij wel eens niet in een boek?) en MVRDV de gelukkigen. Hun ontwerpen worden, net als de achtentwintig andere natuurlijk, uitstekend gepresenteerd door behalve foto’s ook doorsnedes, plattegronden, volumestudies en de stedenbouwkundige setting te presenteren. De verleiding om niet alleen het boek, maar ook de gepresenteerde architectuur te gaan bespreken is door deze prima presentatie nauwelijks te weerstaan. Uitzicht op zeeIedereen die dit boek krijgt of koopt zal zich bij ieder project afvragen: wil ik daar wonen? En bijna dertig keer zal het antwoord luiden: ja, waarom niet? Maar zit er één huis tussen dat u hoe dan ook nooit van uw leven meer zult vergeten: Project 222 van het bureau Future Systems uit Londen. Het huis staat (beter: ligt) in Pembrokeshire in Wales en is het beste te omschrijven als een glazen schijfje in het landschap. De kust van Wales heeft een soort oog gekregen. Het huis is in een heuvel geschoven, zodat het landschap onaangeroerd lijkt. Het heeft de elliptische vorm van een ruimteschip uit de filmcyclus Star Wars. Vanuit iedere plek in het huis is de zee te zien – in principe tot aan Manhattan vrij uitzicht. De woning is van alle gemakken voorzien en het lijkt net alsof met één druk op de knop ook vliegen naar Manhattan tot de mogelijkheden behoort. Prachtig detail: een kleine schoorsteen steekt als een periscoop uit het groene dak omhoog. Als de Teletubbies geld zouden hebben, zouden ze hier wonen. En ik, miljonair te Wales, natuurlijk ook.