Feature

NDSM terrein nieuwe “broedplaats” voor Amsterdam?

Het terrein van de voormalige NDSM werf in Amsterdam Noord krijgt voor de komende vijf à tien jaar waarschijnlijk nieuwe functie als ‘broedplaats’ van start- en experimenteerplekken voor kunstenaars, kleine ondernemers en allerlei culturele activiteiten. De werkgroep Kinetisch Noord heeft met dit plan het hart van het stadsdeel Noord weten te veroveren in een ideeënprijsvraag die werd uitgeschreven om de werf een nieuw gebruik te geven. De vraag is hoeveel manoeuvreerruimte er straks zal worden geboden aan deze initiatieven – in deze door de lokale overheid gegenereerde ‘vrijplaats’.

Voor de voormalige werf van de NDSM (Nederlandse Dok- en Scheepsbouw Maatschappij) wordt al jaren naar een oplossing gezocht, waarbij echter de wensen van het stadsdeel (wonen en werken) en de bestemming die de gemeente Amsterdam er wil houden (zware industrie) totnogtoe tegenover elkaar staan. Het stadsdeel heeft er nu voor gekozen om er in elk geval een tijdelijke bestemming aan te geven en zocht daarvoor een 'culturele ondernemer' die werd gevonden in de werkgroep Kinetisch Noord. In de werkgroep zijn mensen vertegenwoordigd uit o.a. de Houtkoper, de Graansilo en het Vrieshuis Amerika, die verenigd zijn in het Werkgebouwengilde.

Het zal voor ingewijden dan ook niet helemaal een verrassing zijn dat in de visie van de prijswinnaars op het NSDM terrein het skatepark uit voormalig Vrieshuis Amerika, een hydraulisch robotgestuurde pretpark van Jim Whiting, een uit strobalen en containers opgetrokken kunstenaarsdorp, theaterwerkplaatsen, een beeldentuin, een strandpaviljoen, een manifestatiehal voor opera-, theater- en streetdancevoorstellingen en de diverse horecagelegenheden zullen verrijzen. Volgens de werkgroep mag bij de invulling van het terrein een 'licht anarchistische inslag van de gebruikers wel verwacht worden in een stad als Amsterdam'.

Over deze invulling zegt Kinetisch Noord: 'Door middel van kunst, cultuur en het organiseren van bijzondere en sportieve experimenten (…) zal getracht worden een zo groot en gevarieerd mogelijk publiek te bereiken. Hiervoor dienen het terrein en de gebouwen een open karakter te krijgen, wat ervoor zorgt dat een levendige interactieve gemeenschap het terrein gaat bevolken. Zo ontstaat er een interactie tussen de gebruikers en het publiek, waarbij men elkaar weet te inspireren door middel van een constante programmering, gevarieerde aanbod en maximale toegankelijkheid. Het verantwoord omgaan met mens en milieu is binnen alle activiteiten een belangrijke uitgangspunt. Het monumentale ruimtelijke en ruige karakter van de gebouwen en het terrein blijft gewaarborgd.'

Nadat in de afgelopen jaren een groot aantal woon/werkgebouwen en experimenteerplekken uit het stadsbeeld verdwenen is (of een nieuwe bestemming heeft gekregen als voor kunstenaars en starters onbetaalbare koopappartementen) is er hoop dat hiermee tenminste een deel van het alternatieve cultuurcircuit voor Amsterdam behouden blijft. Ook de gemeente erkent inmiddels het belang van broedplaatsen in Amsterdam. In een gemeentenota is onlangs uitgesproken dat 'een belangrijk stedelijk economisch element wordt gevormd door de (…) conglomeraten van samenhangende en veelal samenwerkende en innovatieve kleinschalige bedrijvigheid'.

Toch lijken de maatschappelijke verhoudingen binnen Nederland steeds minder ruimte over te laten voor dergelijke initiatieven. Terwijl er al een tiental jaren wordt gesproken over een grotere vrijheid voor allerlei niet-institutionele initiatieven en de deregulering op het eerste gezicht binnen Nederland een grote vlucht heeft genomen, blijkt de werkelijkheid van het poldermodel een stuk stroperiger. De regie blijft in Nederland strak – en vrijheid wordt onder gecontroleerde omstandigheden georganiseerd.

Volgens dezelfde nota is het neveneffect van het plaatsen van broedplaatsen op voormalige haven- en industriële locaties dat deze projecten op deze plekken een pioniers- en aanjaagfunctie hebben. De aantrekkelijkheid om in de toekomst te wonen en/of te werken op deze locaties wordt medebepaald door de aanwezigheid van deze projecten.

Volgens de samenstellers van het plan is het NDSM terrein in Amsterdam Noord de zo'n plek waar het uitnodigend is om te pionieren. De komende maanden zal samen met het stadsdeel bekeken worden hoe aan het plan een concrete invulling zal worden gegeven. Als de haalbaarheidsstudie positief uitpakt kan mogelijk nog dit jaar met de realisatie begonnen worden.