Het Handvest kwaliteit van Vinexlocaties (VROM, VNG, NEPROM,Aedes, NVB, AVBB, VEH) is polderbreed ondertekend. Hiermee bleek het onvermijdelijk dat de goede bedoelingen niet al te scherp zijn geformuleerd. De Nirov probeert met 3 regionale bijeenkomsten nauwkeuriger aan te wijzen wat er goed is en wat er beter kan. ArchiNed was aanwezig op de bijeenkomst van 15 juni in De Witte Dame in Eindhoven.
Jos Lambregtsen (inspecteur VROM) haalt het WBO aan waaruit blijkt dat de woonkwaliteit omhoog moet en kan: grotere woningen, kiezen tussen stedelijk of landelijk wonen, geen buitenwijken. Hij snijdt een cruciale zaak aan: het opdrachtgeverschap van de particulier en bepleit meer zeggenschap voor de consument en meer aandacht voor de sociale dimensies. Niet een beperking tot het uitgeven van vrije kavels maar een overheid die samen met consumenten zoekt naar verhoging van de kwaliteit. Hierbij zal de grondpolitiek aan de orde moéten komen maar: over de grond houden we onze mond is nu het motto!
Aat Oxenaar (Bouwkunstacademie en Welstand A-dam) geeft met de locatie Meerhoven Eindhoven als voorbeeld aan dat het spreken in termen als stadsuitbreiding of buitenwijk voorbij gaat aan de actuele werkelijkheid. De consument is mobiel, hoeft niet per sé buiten of bij de stad te wonen. Vinexlocaties zijn de nieuwe punten in het stedelijk netwerk Nederland. In dat opzicht is Meerhoven te klassiek Van Eesteriaans ontworpen. Wel heel zorgvuldig tot in het kleinste detail maar niet meer adequaat in staat te reageren op de overgang van volkshuisvesting naar markt. Voor een nieuw paradigma haalt hij IJburg aan: grover van opzet, rastervormige stedebouw, de overheid beperkt zich tot hoofdlijnen, de woonvelden zijn voor de ontwikkelaars, het proces is opener. Kan Meerhoven nog worden bijgestuurd? Ja, door de combinatie wonen/werken meer te benadrukken, door het centrumgebied flexibeler te gaan invullen, door meer naar de markt te luisteren, door toekomstmogelijkheden in te bouwen (grotere verdiepingshoogten, onbebouwde zones).
In de discussie over bovenstaande blijkt dat de markt niet zonder een strenge overheid tot voldoende kwaliteit zal komen en dat meer invloed van de consument voor de huidige initiatiefhebbers een brug te ver is. Frans Backhuys (wethouder Eindhoven) geeft toe dat er wel wat mag gebeuren in die richting maar dat de ervaringen negatief zijn en dat de gemeente de verantwoordelijkheid over het openbare domein niet uit handen wil geven.
John Carp (Welstand Eindhoven) haalt een actueel initiatief aan om voor een deel van Meerhoven niet alleen de bewoners structureel te betrekken bij het opdrachtgeverschap van projectmatige bouw incl. straten en groen, maar ook zorg geheel te integreren en beschikbaar te maken voor alle bewoners. Welstand heeft zich instemmend betoond met dit initiatief van een aantal marktpartijen omdat hier de kwaliteit van een wijk vooraf beïnvloed kan worden ipv achteraf beoordeeld.
Van de grote bouwlocatie Reeshof in Tilburg -waar al 20 jaar aan gebouwd wordt- kan, zo stelt Martijn Schenk (NEXT architects) alleen nog retroactief een transformatie gepland worden, waarbij voor de wijk een verdichtings-én verdunningsplan nodig is om aan te kunnen sluiten op actuele eisen.
In de eindconclusies komt de belangrijkere rol van de consument centraal te staan. Natuurlijk wordt door de aanwezigen gesteld dat ontwerpers meer aandacht moeten geven aan flexibiliteit en dat bewoners toolboxen moeten krijgen om hun rol als mede-ontwerper te kunnen spelen. Natuurlijk zal zo de verhuisgeneigdheid kunnen afnemen.
Voor de architectonisch en stedebouwkundig ontwerpers ligt hier m.i. toch nog een heel onderzoeksterrein. Om niet te hoeven vervallen in nostalgie om consumentvriendelijker te ontwerpen, moet er in de opleidingen, in de opdrachtverstrekking en in de selecties van ontwerpers veel meer aandacht komen voor typologische innovaties én een architectuur die past bij het programma van de consument. Dit programma bestaat behalve uit m2 en functies ook uit een gewenste sfeer, woonomgeving, functiemenging, bereikbaarheid.