Feature

S. (Sam) J. van Embden (1904-2000)

Afgelopen woensdag overleed de architect/stedenbouwkundige en medeoprichter van OD 205, S.J. van Embden. Van Embden verkeerde voor de Tweede Wereldoorlog in de kringen van de traditionalist M.J. Grandpré Molière. Later behoorde hij tot de traditionalisten die in en na de oorlog samenwerkte met een aantal modernisten.

Van Embden raakte op uitnodiging van J.F. Berghoef in 1942 betrokken bij de Kerngroep. Deze woningbouwactiegroep was een initiatief van W. van Tijen die zo hoopte de Nederlandse architecten te kunnen aanzetten de te verwachten problemen met betrekking tot de volkshuisvesting in de naoorlogse periode gezamenlijk aan te pakken. De Kerngroep, waar naast Van Embden, Berghoef en Van Tijen ook Ben Merkelbach deel van uitmaakte, stond aan het hoofd van verschillende studiekringen die zich bezig hielden met vraagstukken van verschillende aard waaronder de organisatie van de naoorlogse woningbouw en de taak van de architect hierin. De uitkomsten van deze studie werden gebundeld in een concreet beleidsadvies het 'Architectenprogramma voor Woningbouw' met daarin opgenomen schema's voor het vereiste minimumoppervlakte voor eengezins- en etagewoningen, gespecificeerd naar gezinsgrootte en woningindeling. Voor het eerst werd toen in Nederland de woningbehoefte gekwantificeerd.

Na de oorlog was Van Embden onder meer adjunct-directeur van de Dienst Wederopbouw Rotterdam en was hij betrokken bij de heroprichting van de Bond van Nederlandse Stedenbouwkundigen. Zijn ervaring met de stedenbouwkundige opzet van de TU Eindhoven (1954-1964) zorgde voor de opdracht het complex van de TU Twente te ontwerpen (1960-1964). Een opdracht die van Tijen had gekregen maar die hij niet wilde aannemen wanneer Van Embden niet zijn medewerking aan het project had toegezegd. Beiden hadden vooral een adviseren rol en schakelden 'principieel een maximum aan vormgevend kunnen in van onze eigen medewerkers en andere jongere en oudere collega's'. Van Tijen verwoorden hun werkzaamheden eens met 'Van Embden en ik voelen ons regisseurs van een toneelstuk waarin acteurs rollen speelden onder eigen artistieke verantwoordelijkheid'. Soms was er onenigheid tussen de 'regisseurs' en de 'acteurs'. Naar aanleiding van Piet Bloms ontwerp voor de mensa op de campus, de Bastille, legde Van Embden zijn adviseurschap neer. Hij wenste niet gecompromitteerd te worden met de Provo-instelling van Blom en met diens werk. Later werd de zaak bijgelegd.

Tot op late leeftijd was Van Embden is architect nog actief. Een van zijn laatste ontwerpen was die voor de Soefi-tempel in Katwijk (1969-1970).