Nieuws

Architectuurnota 2000-2004 Ontwerpen aan Nederland

Tijdens een persconferentie in het NAi is vandaag door staatssecretaris Rick van der Ploeg en Rijksbouwmeester Wytze Patijn de derde architectuurnota gepresenteerd. In vergelijking met de voorgaande nota’s is het een opmerkelijk concreet voorstel met als belangrijkste onderdelen de uitvoering van negen ‘Grote Projecten’ en het betrekken van de burger bij het architectuurdebat. ArchiNed zal – mede dankzij de toekenning van subsidie in het kader van de nota Cultuur als Confrontatie – een eigen rol spelen in het verwezenlijken van de voorgenomen doelstellingen. Verder mag de aankondiging dat in de periode 2005 tot 2010 een derde van de Vinex-woningbouwproductie te laten bestaan uit individueel opdrachtgeverschap, een radicale omslag in het Nederlandse volkshuisvestingsbeleid worden genoemd.

De nota 'Ontwerpen aan Nederland' is de derde in een reeks interdepartementale architectuurnota's In 1991 werden met de nota Ruimte voor Architectuur de voorwaarden gedefinieerd voor het verbeteren van de architectonische kwaliteit op drie onderdelen: de culturele waarde, de gebruikswaarde en de toekomstwaarde. Met de tweede nota De Architectuur van de Ruimte (1996) werd de aandacht verbreed naar de zogenaamde 'hogere schaalniveaus'. Samen vormen zij, in de woorden van de nota zelf, 'de onderlegger voor nieuwe beleidsinitiatieven'. Ook de nu gepresenteerde nota heeft deze functie, maar in tegenstelling tot de brede, neutrale aard van de voorgaande nota's kondigt 'Ontwerpen aan Nederland' enige concrete 'Grote Projecten' aan.

Tijdens de presentatie benadrukte van der Ploeg dat deze nota de nadruk op het ontwerp legt; 'Deze nota is niet zozeer een architectuurnota, maar veel meer een ontwerpnota.' De departementen die samen voor de nota verantwoordelijk zijn (VROM, OCenW, V&W en LNV) willen in de toekomst de ontwerpers in een vroeg stadium bij belangrijke ruimtelijke beslissingen betrekken. De nota voegt direct de daad bij het woord door een negental grote projecten voor te stellen waarbij vroegtijdige participatie van 'ontwerpend Nederland', een integrale aanpak, bestuurlijke afstemming en een duidelijk regie vanuit de overheid centraal staan. De projecten bestrijken de verschillende schaalgebieden en bouwopgaven die in de nabije toekomst van belang zijn en vervullen in deze zin ook een voorbeeldfunctie.

Van der Ploeg stelde dat er vanuit de verschillende departementen een duidelijk commitment voor deze projecten is afgesproken. Dat het de overheid ernst is blijkt onder meer uit de belofte en dat er tussentijdse rapportages zullen komen met onder meer de resultaten op het gebied van de ontwerpkwaliteit, het draagvlak, de planning, de financiën en de communicatie.

Ook in het verleden zijn degelijke ambities wel eens uitgesproken, maar tussen droom en daad bleken allerlei wetten en praktische bezwaren (niet zelden van financiële aard) in de weg te staan. Het zou nu allemaal anders moeten gaan. Om het een en ander nader te sturen heeft het kabinet zeven miljoen extra voor het architectuurbeleid beschikbaar gesteld.Wie weet gaat het dit keer lukken.

De negen Grote Projecten zijn:

Routeontwerp rijkswegen. De snelwegen maken door de verschillende geluidsschermen, landschapsinpassingen en vormgevingsopvattingen vanuit architectonisch perspectief vaak een rommelige indruk. Voor de A12 zal een totaalontwerp worden gemaakt, dat als voorbeeld kan dienen voor routes en wegen door heel Nederland. Minister Netelenbos is verantwoordelijk voor dit project.

Reconstructie zandgebieden. Dit project gaat over de vraag wat te doen met de inrichting van de zandgronden als gevolg van de herstructurering van de varkensstapel. De verantwoordelijk bewindspersoon is staatssecretaris Faber.

Deltametropool. De Randstad groeit steeds meer uit tot één metropool met meerdere kernen, gelegen in de delta tussen de Rijn en Maas. De steden van de Randstad hebben de handen al ineengeslagen om de ruimtelijke ordening en de economie te verbeteren. In het Grote Project wordt het idee van één Deltametropool uitgewerkt door middel van ontwerpstudies. Het project is geadopteerd door minister Pronk.

Een eigen huis. Door individueel opdrachtgeverschap krijgen mensen een grote rol in het ontwerp van de woningen. Om dit te stimuleren wil het kabinet in 2005 tot 2010 een derde van de VINEX-woningbouwproductie laten bestaan uit individueel opdrachtgeverschap. Staatssecretaris Remkes heeft dit project geadopteerd.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het kabinet wil samen met gemeenten, provincies en privépartijen een totaalplan maken om ervoor te zorgen dat culturele eenheid in het gebied behouden blijft en ingepast wordt in de ruimtelijke ontwikkelingen. Staatssecretaris Faber is de verantwoordelijk bewindspersoon.

Onder één dak: ROB-RDMZ. Dit is een nieuwbouwproject voor de twee cultuurdiensten op de rand van de historische binnenstad van Amersfoort. Het project valt onder de verantwoordelijkheid van staatssecretaris Van der Ploeg.

Openbare ruimte in revisie. De kwaliteit van de openbare ruimte kan sterk verbeteren. Met behulp van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing zal er een kwaliteitsimpuls worden gegeven. Staatssecretaris Remkes adopteert dit project.

Zuiderzeelijn. Dit betreft een verkennende studie naar een snelle treinverbinding tussen Schiphol en Groningen. In een vroegtijdig stadium wordt ontwerpend onderzoek verricht naar mogelijkheden voor landschappelijke inpassing en vormgeving bij de verschillende alternatieven. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van minister Netelenbos.

Het nieuwe Rijksmuseum. Het Rijksmuseum wordt gerestaureerd en vernieuwd. Daarmee wordt het aangepast aan de eisen van de 21ste eeuw, terwijl tegelijkertijd wordt teruggekeerd naar het oorspronkelijke, heldere ontwerp van Cuypers. Dit project is geadopteerd door staatssecretaris Van der Ploeg.

Zowel Van der Ploeg als Patijn benadrukten dat de nota iets wil doen aan de 'verrommeling' van Nederland. De aankondiging dat een derde van de Vinex-woningbouwproductie onder particulier opdrachtgeverschap tot stand zal komen is niet alleen een opzienbarende omslag in het Nederlandse volkshuisvestingsbeleid, het lijkt bovendien tenminste op enigszins gespannen voet te staan met de verommelingsrem. De vorige nota's repten nog van de oprukkende 'witte schimmel' die door voorlichting en kwaliteitsstimulering gestopt diende te worden. We hebben nog vijf jaar om de particuliere opdrachtgever op zijn nieuwe culturele verantwoordelijkheid voor te bereiden.

In de Architectuurnota wordt aan ArchiNed onder meer een rol toegedicht in het uitdragen van het architectuurbeleid – en meer specifiek de voortgang van de Grote Projecten – naar de gebruikers.