Recensie

Twist & Build

Onlangs verscheen het boek ‘Twist and Build’, een must voor elke ontwerper met een sculpturale inslag. In het boek wordt een vertaalslag gemaakt van ontwerpen met gekromde lijnen, gedraaide vlakken en vloeiende vormen naar bouwkundig uitvoerbare modellen.

Het boek is het product van een achtjarig onderzoekstraject, waarmee de schrijver Cum Laude promoveerde tot dr. ir. Karel Vollers.

In zijn onderzoek ontwikkelde Vollers een vocabulaire voor gebouwen met 'scheef getrokken' gevels. Daarbij behoorde een nieuwe definitie van het getordeerde vlak en het benoemen van verschillende vormen en volumes met oplopende complexiteit van 'Ortho's' tot 'Blobs'. Het gebouw op de kaft van het boek is een voorbeeld van een 'Twister'. Hierin zijn de vloeren in verticale richting onderling verdraaid gepositioneerd, dit leidt bovenaan tot een verdraaiing van maar liefst 70'.

De opbouw van het boek is zo dat op een integrale wijze de wenselijkheid en de relevantie van het onderzoek wordt aangetoond binnen de vakgebieden van de architectuur, de bouwtechnologie, de stedenbouw en de landschapsarchitectuur. Het onderzoek doorliep verschillende stadia die steeds werden afgesloten met virtuele ontwerp modellen. In een later stadium werd een fysiek prototype van een gedraaid raamkozijn ontwikkeld.

De inleidende hoofdstukken bevatten leuke en leerzame referentiebeelden en beschrijvingen van aspecten die een rol hebben gespeeld, of gaan spelen bij het architectonisch ontwerp van gedraaide oppervlakten, zowel in de kunst als in de architectuur. De 'verdraaide-vormen-taal' heeft vele associatieve en praktische kwaliteiten. Stedenbouwkundig en landschapsarchitectonisch zijn deze vormen bijvoorbeeld een goed middel om een ontwerp te verankeren in haar omgeving. Architectonisch kan een 'Twist' in een vorm of oppervlak een bevrijdend effect hebben op de visuele waarneming. Een verdraaid vlak heeft een extra draaiing ten opzichte van een reeds gedraaid vlak. Dit heeft een vervreemdend effect op de beleving van het perspectief, omdat het verdwijnpunt op de horizon ontbreekt. Op de gevels ontstaan spiegelingen van de omgeving zoals die nu bijvoorbeeld al ervaarbaar zijn op het gekromde vlak van een auto; bewegende objecten versnellen of vertragen afhankelijk van de bolling van het oppervlak.

In de praktijk zullen deze gevelsystemen waarschijnlijk het eerst hun toepassing vinden in de woningbouw en de kleine bedrijfsgebouwen. Hiervoor kunnen bijvoorbeeld ook bekistingmallen worden ontwikkeld voor getordeerde betonnen wanden.

Dhr. Vollers heeft de resultaten van dit onderzoek reeds gebruikt als uitgangspunt voor het opzetten van een Fakgroep op de TUDelft. Hierin worden de 'blobs' verder onderzocht en hier kunnen promovendi en afstudeerders terrecht voor het vinden van constructieve oplossingen en voor het realiseren van de volgende stap; het dubbelgekromde vlak.

In de volgende hoofdstukken worden met de methode van het 'ontwerpend onderzoek' modellen en technieken ontwikkeld, waarmee de haalbaarheid van een getordeerde gevel wordt aangetoond.

Hierin wordt dieper ingegaan op de geometrische aspecten, de materiaalkunde en de productietechnologie achter de gerealiseerde vormen.

In de laatste hoofdstukken wordt een raamwerk ontwikkeld voor de industriƫle productie van verdraaide gevel componenten die zijn uitgevoerd in verschillende materialen.

Het schrikbeeld bij de uitvoering van een veelvormig gebouw blijkt het 'New Guggenheim' museum van Frank Gehry. Hierbij was sprake van een gefacetteerde uitvoering waarbij de kromme vlakken werden opgevuld met rechte delen, dit leidde tot een enorme variatie in onderdelen. Dit gebouw heeft eigenlijk een high-tech uiterlijk dat werd bereikt met low-tech technieken.

In dit onderzoek werd een meer systematische en economische benadering nagestreefd. Dit leidde tot een prototype van een getordeerd gevelelement waarmee op de afgelopen bouwbeurs de Aluminium Award mee in de wacht werd gesleept. Het bijzondere aan dit kozijn is ondermeer dat de gedraaide vorm nu ook in het glas is gerealiseerd waar het eerder al was verscheneen in hout, staal, beton en metselwerk.