Feature

Via Dorkwerd

Groningen dat is leeg land met vette klei, waar de tijd langzamer lijkt te verstrijken dan elders in Nederland. Maar vanwege de leegte en het ‘authentieke cultuurlandschap’ staat het Reitdiepdal, het bijzondere gebied ten noorden van de stad Groningen, onder druk. De manifestatie Via Dorkwerd belicht verleden, heden en toekomst van dit landschap.

Het Reitdiepdal wordt al sinds 800 v.Chr. door mensen bewoond. Eerst alleen 's zomers, later in 600 v.Chr worden 'echte' nederzettingen gesticht, wierden worden opgetrokken om huis en haard droog te houden. Eeuwen later worden (binnen)dijken gebouwd. In al die tijd lijkt niet veel veranderd te zijn. Het is ouderwets landschap met slingerende watertjes, bermen met fluitenkruid, weilanden die geel zien van de boterbloemen waarin koeien staan te grazen. Maar voor hoe lang nog? De meer economisch rendabele 'zero grazing' stallen houden de koeien van het land, de niet onbemiddeld en steeds jonger wordende ouderen zoeken hier hun aardse paradijs, de toeristensector wordt als economische factor steeds belangrijker in een gebied dat hoge werkeloosheidscijfers kent, en door de opwarming van de aarde zoekt het smeltwater van de Noordelijke ijskappen overloopgebieden. Wat te doen? Hoe om te gaan met dit landschap? Moet het overgelaten worden aan het economische krachtenveld? Conserveren of zelfs restaureren opdat het een pretpark kan worden, of een hoog hek zodat het een natuurpark wordt? Moet nieuwe bebouwing worden toegelaten en zo ja, 'in welke stijl moet men bouwen'?

Deze en nog meer vragen worden gesteld op de manifestatie Via Dorkwerd waarvan de expositie in de Grote Terp onderdeel uitmaakt. Antwoorden worden er niet gegeven. De expositie in de Grote Terp heeft primair tot doel mensen bewust te maken van het verleden, heden en de toekomst van het landschap, en de verschillende manier hoe men met landschap om kan gaan. De cineast Peter Greenaway is verantwoordelijk voor het tentoonstellingsconcept; de Grote Terp en de inrichting. Het doel van de expositie, mensen een mentale reis laten maken, sluit goed aan bij de associatieve manier waarop Greenaway het onderwerp behandeld. Maar anders dan bij zijn films roepen sommige opstellingen wel erg voor de hand liggende associaties op. Het smeltende ijs bij binnenkomst van de tentoonstellingruimte verbeeldt zowel het einde van de ijstijd en het ontstaan van de civilisatie als het smelten van de ijskappen door het opwarmen van de aarde, en de vitrinekasten met afval, botjes en dergelijke verbeelden het afval waarmee veel wierden zijn opgebouwd. In de top van de Grote Terp worden films vertoond die Greenaway maakte van het Groninger landschap. Op acht verschillende schermen die in een cirkel staan opgesteld worden de 'Reitdiep Journals' vertoond; reizen door het landschap met verschillende vervoersmiddelen, en dus verschillende snelheden waardoor het landschap op wisselende schaalniveaus wordt ervaren. Een bijzondere ervaring zijn de panoramische films. Gezeten in een auto van Aduard naar Den Ham zie je het landschap voor, opzij en van achteren langs je heen schieten. Dit verlangt naar meer, naar het zelf ervaren.

Buiten de Grote Terp valt opeens op wat er binnen mist: het geluid van kwakende de kikkers, zingende vogels, het geluid van het waaien van de wind, de stilte en de geur van gras. Met de binnen opgedane stof tot nadenken is het landschap buiten niet meer zoals het geweest is.