Het stedenbouwkundig plan van Richard Meier voor het Wijnhavenkwartier is gisteravond door een meerderheid van de Haagse gemeenteraad aangenomen. De Zwarte Madonna zal, als het aan de regenten ligt, wijken voor een negental torens. Na volharding van de oppositie besloot de raad dat de bewoners van de stad alsnog vanaf september bij de discussie betrokken worden. Prof. ir. Jan Brouwer schreef op verzoek van de Haagsche Courant het volgende opiniestuk.
Er rijzen steeds meer twijfels over het plan van Richard Meier voor het Wijnhavenkwartier. Twijfels bij de burgerbevolking. Maar eveneens twijfels bij de vakbroeders van de Amerikaanse sterarchitect. De politici zijn verdeeld volgens het te verwachten patroon. En als dat het geval is bij zeer belangrijke ruimtelijke kwesties in de stad, moet men enige argwaan tonen. Een stad maak je met z'n allen en niet slechts door een aantal wethouders dat de achterban bij elkaar probeert te houden. Het maken van een stedenbouwkundig plan is een intensief karwei, zeker een plan met de omvang van het Wijnhavenkwartier. Niet alleen het maken van een plan kost tijd, maar ook het besluit vereist een behoorlijke periode van reflectie.
Het lijkt hier wel alsof het plan van Meier Den Haag door de strot wordt geduwd. Het is een flodderig plan. Het is te oppervlakkig en slechts het begin van een stedenbouwkundige deelstudie. Het gemiddelde afstudeerplan van een stedenbouwkundig ingenieur van de TU-Delft heeft meer diepgang dan de verzameling wolkenkrabbers van Meier. Ik had van hem een betere inlevingsinspanning verwacht. Ook in de plantoelichting wordt nauwelijks enige bewijslast verstrekt. Ook de getoonde perspectieven zijn veel te optimistisch, terwijl de zon ook nog eens bijzonder onnatuurlijke capriolen uithaalt. Ik beweer niet dat een Meierachtige oplossing ondenkbaar is, maar op basis van deze informatie is een besluit niet mogelijk. Als hoogbouw nodig is uit programmatische overwegingen dan moeten we dat niet laten. Dit plan wekt de indruk dat de hoogte van de gebouwen afgeleid is van de kapitaalsvernietiging die plaatsvindt door de sloop van nog bruikbare gebouwen. Het lijkt wel of de skyline het meest wezenlijke aspect van de stad is. Dat is een absolute misvatting. Het maaiveld is nog altijd van veel grotere betekenis. Dat is zelfs in New York het geval. De simpele tekeningen geven geen verklaring van het waarom van de stedelijke compositie. De kwaliteit van een fijnmazig stedelijk weefsel is niet af te lezen. Ja, het valt te betwijfelen of dat in dit plan wel bestaat. De beelden geven geen positieve indruk van de begane grondlaag. De speeltuinen op de daken zijn vervreemdend en onlogisch, lijkt mij. Dit soort opmerkingen is meestal wel te maken bij stedenbouwkundige plannen maar in dit geval wordt er wel erg veel energie gevraagd van de architecten die de realisatie zullen moeten voorbereiden.
Er is nog veel studie nodig om de plannen voor het nieuwe centrum op een kwalitatief hoger niveau te brengen. Het lijkt nu wel of financiële haalbaarheid de enige toets is. Dat moet een misvatting zijn, het is slechts één van de aspecten. Het lijkt dan ook verstandig om het plan van Richard Meier als één van de mogelijkheden te accepteren voor verdere ontwikkelingen. Het lijkt er nu op dat de Haagse politici met zeer magere argumenten een onvolwassen plan willen doordrukken. Men schrikt behoorlijk van het bijna ondemocratisch gehalte van dit proces. Er wordt nauwelijks serieus gekeken naar suggesties van de buitenwacht, of dat nu ontwikkelaars, bouwers, architecten of Haagse burgers zijn. Terwijl de overheid juist verheugd zou moeten zijn over de bijdragen die uit de maatschappij komen. Deze plannen moeten op een gelijkwaardige manier bij de discussie worden betrokken, zowel inhoudelijk als financieel.
Ik pleit voor een sterke regisseur bij de ontwikkeling van dit gebied, waarbij vooral ook de verankering in een grotere stedelijke structuur wordt onderzocht. Een stad is niet slechts een verzameling gebouwen, er is ook sprake van infrastructuur, ook openbaar vervoer, openbare ruimte en programma. Het pleit niet voor de bestuurlijke intelligentie in deze stad om niet te kijken naar de positieve elementen van het plan van Jan Ledderhof c.s. met inventieve oplossingen voor infrastructurele problemen. Maar ook het plan van Strijland en Van Otterloo opent de ogen voor de potentie van de binnenstad. Er moet beter gestudeerd worden op de inpassing in het grotere stedelijk verband. Het lijkt mij onverstandig om het oppervlakkige Meierplan als uitgangspunt te nemen voor verdere ontwikkeling. Veel eerder lijkt het nuttig om het besluit te nemen over een Meierachtig plan niet onmogelijk te maken. Met veel geld alleen kun je geen stad maken. In een mooie skyline alleen kun je niet wonen en werken. Het politieke proces is soms een duister proces. Ook al neemt de gemeenteraad het plan aan, is het nog niet gedaan. Ik hoef alleen maar de bestaande opdracht aan Jo Coenen te noemen om te herinneren aan de gemeentelijke verplichtingen. Ook de burgers en vakbroeders eisen een hogere kwaliteit dan nu is vertoond. Het bestuur van deze gemeente zal sterk vereenzamen van de bevolking als dit proces op deze manier zal worden afgerond.