De afgelopen vier jaar heeft het Rotterdamse architectuurbureau MVRDV onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het productieproces van de intensieve varkenshouderij te optimaliseren. Dierenwelzijn en economisch grondgebruik waren belangrijke factoren bij de conceptontwikkeling. Alles resulteerde uiteindelijk in Pig City; hoge torens waarbinnen het varken zijn hele levenscyclus doorloopt. Ondanks dat Pig City een concept is, gaf MVRDV aan dat het realiseerbaar is. Kan dit, mag dit, moet dit? ArchiNed zet de feiten op een rijtje en peilt de meningen.
Eerst wat data: Nederland is met de productie van 16,5 miljoen ton varkensvlees per jaar binnen de Europese Unie de belangrijkste exporteur van varkensvlees. In 1999 woonden officieel 15,2 miljoen varkens en 15,5 miljoen mensen in Nederland. Een varken heeft 664m2 ruimte nodig, met inbegrip van de vleesverwerking. Na de recente epidemieën is het duidelijk geworden dat er met de huidige varkensindustrie 'iets' moet gebeuren. Wanneer gekozen wordt voor zuiver organische landbouw en veeteelt zal, uitgaand van een onveranderde vleesconsumptie, 75% van het Nederlandse landoppervlakte worden gebruikt voor de varkensteelt. Geen reële optie dus. Is het mogelijk om de gehele varkensproductie samen te brengen binnen compacte boerderijen, waardoor transport en distributie overbodig worden en de kans op verspreiding van ziektes wordt verminderd? Op deze vraag is Pig City het extreme antwoord.
Over Pig City maakte MVRDV in samenwerking met het ministerie van LNV een film. Met levensechte computeranimaties en een stroom onbehapbare data geeft MVRDV de kaders aan waarbinnen de veeteelt zich zou kunnen ontwikkelen, uitgaand van een onveranderd consumptiepatroon. Door varkens efficiënt in gestapelde 'appartementen' te houden, op een manier dat de dieren het beter hebben, wordt het vlees smakelijker, is er geen veetransport meer nodig is, worden ziektes uitgebannen en krijgt Nederland meer ruimte, aldus MVRDV. Pig City wordt voorgesteld middels 76 torens met de ongeëvenaarde hoogte van 622 meter. Op de verdiepingen van 87 maal 87 meter worden de varkens gehouden. Grote balkons geven de dieren de mogelijkheid te wroeten onder bomen in de buitenlucht. In de plint van de torens is een centraal abattoir gevestigd, de te slachten varkens worden met liften aangevoerd. Bovenin is een viskwekerij die een deel van het voedsel voor de varkens levert. Verder zijn in de toren een centrale mestverwerking en een biogastank die ruimschoots in de energievoorziening van de toren voorziet. Om transportkosten te beperken staan 44 torens met exportkarbonade in de haven, de overige torens staan in de nabijheid van grote steden.
Op 9 mei jl. organiseerde Stroom, naar aanleiding van de film Pig City, de discussie 'Morals'. Zeven specialisten op het gebied van ethiek en dierrecht, biologische veeteelt, politiek en varkenshouderijen werden door beeldend kunstenaar Ronald van Tienhoven en Winny Maas over de kwestie ondervraagd. De meeste sprekers hadden felle kritiek op de plannen voor Pig City. Deze kritiek was voornamelijk ingegeven door de gevaren van centralisatie; bij het uitvallen van een onderdeel zouden de gevolgen voor het gehele systeem niet meer te overzien zijn. Verder werd er commentaar gegeven op het denkbeeld dat de mens de natuur kan vereenvoudigen in modellen die werkelijkheid worden. Daarnaast zouden varkensflats de veeteelt een 'verkeerd' imago geven. Architectuurcritici in de media waren veel positiever en beschouwden het als een moedig voorstel. "Pig City is een combinatie van creatieve verbeelding en boekhoudkundig realisme. Als de varkensflat een utopie is, dan is het een utopie zonder idealen", aldus Hans Ibelings in de Volkskrant
Waar is het MVRDV om te doen? Waarom hebben ze zich 4 jaar bezig gehouden met een dergelijk schijnbaar onuitvoerbaar project? Is Pig City een papieren aanklacht tegen de bio-industrie? Probeert het met deze extreme stelling en krachtig visuele presentatie de moeizame discussie te versnellen? Als je het goed beschouwd is Pig City de cartoonesque representatie van de huidige situatie die, in tegenstelling tot de verborgen bio-industrie, onverhuld de consequenties laat zien van ons consumptiepatroon. De presentatie daarentegen is zo levensecht dat velen het als een realiseerbaar voorstel aanvaarden. Waarschijnlijk zal MVRDV de eerste zijn die het project aanneemt als het uitvoerbaar blijkt.
Vragen: Is het verantwoord dat architecten, in dergelijke morele en ethische kwestie, het meest extreme, en een door velen als werkelijkheid aanvaarde, oplossing aandragen zonder zelf een standpunt in te nemen? Bestaat binnen de (Nederlandse) architectuur zoiets als besmet werk? Zijn er architecten die opdrachten om redenen van ethiek weigerden? Is ethiek een luxe kwestie en daarom geen issue binnen de dagelijkse architectuurpraktijk?
De discussie. Alle bijdragen aan de discussie zijn nog te lezen op ArchiNed Classic.