Feature

Blue Moon. De ongekende stad

Zondag 26 augustus is in de stad Groningen de manifestatie Blue Moon van start gegaan. Een maand lang is op verschillende locaties in de stad een tijdelijke symbiose tussen architectuur en (beeldende) kunst tot stand gebracht onder regie Toyo Ito. Blurring architecture, het in elkaar op laten gaan van verschillend soortige elementen, is een concept waar Ito al geruime tijd aan en mee werkt. Het is de titel van een rondreizende tentoonstelling die hij maakte en de titel van een boek dat hij schreef. Met de mediatheque in Sendai (Japan) heeft hij het concept ook in beton en staal vertaald. Blurring architecture is zoals Ito het zelf schrijft ‘architecture that unsettles’, grenzen vervagen en vervallen.

De manifestatie Blue Moon vindt plaatst op het Europapark, een voormalig industrieterrein aan de rand van Groningen en in de binnenstad. Omdat de gebouwen op het Europapark gesloopt zullen worden ten behoeve van een nieuwe stadswijk, en omdat eerdere manifestaties als ' A star is born' tastbare herinneringen achterlieten in de stad, zoals het openbaar toilet ontworpen door Rem Koolhaas in samenwerking met de fotograaf Erwin Olaf, werden in de binnenstad vijf locaties uitgekozen voor permanente herinneringen aan Blue Moon. Behalve Ito werden ook de architecten Xaveer de Geyter (België), Tony Fretton (Engeland), Space Group (Noorwegen) en Foreign Office Architects (Engeland) uitgenodigd een ontwerp te maken voor een pand in de binnenstad en voor een 'object' in het Europapark.

De panden in de binnenstad bevinden zich op achteraf locaties. De opdracht die de architecten van Ito meekregen was, ontwerp een gebouw voor op de maan, een huis voor de 21e eeuw, een huis waarin niet alleen gewoond wordt en projecteer dit naar aarde, naar Groningen. De gerealiseerde ontwerpen, die van Ito en De Geyter zullen pas na de manifestatie gerealiseerd worden tot die tijd staan er tijdelijke gebouwen, trekken zich niets aan van hun omgeving. Ze lijken op neergelanden UFO's, tot zover missie geslaagd. Spijtig is dat de architecten er echter niet in geslaagd zijn een antwoord te geven hoe blurring architecture te realiseren. Space Group is de enige die een poging doet. In hun gebouw wordt wonen vervlochten met werken (een kinderdagverblijf) en recreëren (zwembad). De grens tussen binnen en buiten wordt vervaagd door in de voorgevel materialen toe te passen waarvan de mate van transparantie verschilt. Het ontwerp overtuigt. De voorgevel bestaat volledig uit glas waarvoor verschillende stoffen zijn gespannen, het lichtdoorlatend vermogen van het zeil lijkt gering en het gaas is als vitrage. Om het vervlechten van de functies te benadrukken is de vloer op de tweede verdieping, waar het kinderdagverblijf is gedacht, hellend en is in het plafond de contravorm van het bovenliggende zwembad zichtbaar. Praktische aspecten daargelaten, levert het ruimtelijk niets extra op. Tijdens Blue Moon zijn in de gebouwen exposities en dansvoorstellingen te bezichtigen waarbij ook een vervlechting van architectuur en kunst wordt nagestreefd.

Het concept blurring architecture komt op het Europapark veel beter tot haar recht. De architectuur is minder dominant dan bij de panden in de binnenstad en daardoor lijkt een symbiose met de andere kunstvormen beter mogelijk. Ito gaf vijf locaties op het terrein een thema mee: beweging, markt, speeltuin, opvoering en tuin. Foreign Office ontwierp een grote tent waarin 's avonds het toneelstuk De Ridders van de Ronde Tafel van Christoph Hein wordt opgevoerd. Publiek en spelers zitten aan een grote ronde tafel en tussen de bedrijven door wordt gegeten en gedronken.

De Helpmancentrale werd door Ito vrijgemaakt van alle overbodige muren en vloeren, aan een kraan werd een groot aluminium scherm gehangen. Schijnbaar minimale ingrepen maar met een groot effect. De ruimte is overdonderend door haar afmetingen. In de centrale worden gedurende de manifestatie verschillende evenementen georganiseerd. Tony Fretton ontwierp een maïsveld, waarin hij paden uitspaarde. Samen met kunstenaar Sjoerd Wagenaar werd dit idee verder uitgewerkt. Het resultaat is een doolhof door de manshoge maïs, speciaal voor kinderen met daaraan gekoppeld een educatief programma. Op de locatie waar straks het nieuwe voetbalstadion van FC Groningen gebouwd zal worden liet Xaveer de Geyter de omtrek van het complex uitgraven. Van de afgegraven grond werd een bijna 20 meter hoge heuvel gemaakt waar bezoekers vanaf kunnen fietsen maar ook kunnen dromen over hun nieuwe stadion. Het meest spectaculaire gebouw op het Europapark is de kolenmuur, een vier meter hoge, 200 meter lange betonnen muur. Onder de muur bevindt zich een drie meter hoge kelder en 200 meter lange kelder. In deze kelder heeft Space Group op een aantal plaatsen openingen gemaakt waar het daglicht kan binnenvallen. Kunstenaar Tiong Ang maakte voor deze ruimte de video-installatie TimeLine Underworld. De schermen waarop de beelden worden vertoond zijn doorzichtig waardoor men terugkijkend de enorme lengte van de gang blijft ervaren, met het binnenvallende daglicht, de videobeelden en de geluidsopnamen worden deze twee honderd meter een bijzondere ervaring. It happens only once in a blue moon.