Afgelopen dinsdag vond op het Berlage instituut een lezing plaats van Shin Takamatsu. Japanse architectuur is weer terug van weggeweest. Berlage presenteerde dit najaar al een tentoonstelling over trends in Europese en Japanse architectuur, terwijl de TU Delft momenteel een lezingenserie wijdt aan de Japanse ontwerppraktijk. Dat die praktijk anders is werd op de lezing ‘Hard boiled architecture’ zeker duidelijk. Verslag door Janneke van Bergen.
De lezing zelf was al een statement; geen woorden maar daden. Shin begon dan ook met een twintig minuten durende slide show, begeleid door de harde beats van Leftfield, Daft Punk en Underworld. In een enorm tempo passeerden beelden, oud en nieuw werk, een enorme voorraad aan vormen en gebouwen. Waarbij de werken, futuristisch en nietsontziend als emblemen op je netvlies worden gebrand. Deze stortvloed veroorzaakte een nerveus gegiechel in de zaal. Behalve architectuur toonde Shin ook veel sfeerbeelden en filmische interieurperspectieven, alsof je daadwerkelijk de virtuele ruimten kon binnenstappen.
Daarna was er Shin zelf. In kort japans begon hij te praten. Hij vertelde over zijn vader, die visser was. Die wantrouwde mensen die teveel spraken: ze jagen de vis weg. Of zoals Shin vervolgde: 'architecture says more than words. I think I should vanish from the site now…' Een zeer nederige opstelling voor een man die vooral grote en monumentale architectuur maakt.
Tijdens de lezing werd het publiek met weinig woorden en een vertaler in rap tempo door een aantal van zijn recentere projecten geleid. Opvallend is dat deze projecten de zwaarte en bruuskheid van zijn eerdere en door velen meest gewaardeerde werk kwijt zijn; witte, vloeiende vormen, transparantie en ranke constructies, bijna transcendentaal. De overeenkomst met zijn eerdere werken is vooral het formaat, de geometrie en de emblematische compositie. Alle projecten zijn tot in de perfectie uitgevoerd. Pakkend zijn de tempels die hij recent bouwde in Higashi en Myokinzan. Hier is de monumentale architectuur ten dienste van de religie gesteld, en gaan traditie en interventie moeiteloos in elkaar over.
Bij de overige projecten is de architectuur weer in de hoofdrol, en wordt over de situering weinig meer vermeld. Het korte, ironische commentaar is vooral gericht op de politieke situatie: this major was not re-elected, this major was re-elected after the completion. Het transcendentale begint te verwijzen naar machtsbeluste architectuur.
Twee van Shin's actuele projecten bevinden zich in Moskou, waar na de recessie in Azië nu het grote geld te vinden is: driedimensionele gevels, glazen vloeren, kristallen interieurs. Opnieuw gegiechel in de zaal.
De apotheose wordt gevormd door een tweetal animaties, waarin we onder mystiek gezang door een aantal utopische gebouwen vliegen, compleet met zonsondergang en sprankelend vuurwerk. Shin weet dit nog te relativeren door te melden dat dit voor de welstand werd gemaakt, maar kan niet verhelpen dat het gegiechel inmiddels tot lachen is uitgebarsten. Het cultuurverschil is duidelijk. Dit soort architectuur kan alleen maar gezien worden in een land waar alle neuzen dezelfde kant op staan, want in het poldermodel barsten deze als zeepbellen uit elkaar. Shin maakt deze utopieën waar, met veel zorg en precisie, een zeldzaamheid (en ook de enige manier om deze visioenen tot oogverblindende architectuur te maken). De vraag uit de zaal; denk u dat het mogelijk is om met meerdere mensen een gebouw te ontwerpen? wordt negatief beantwoord. Shin zoekt bij elk project in een introspectieve reis naar beelden, die hij in tekeningen vastlegt. De gebouwen zijn het idee en de handtekening van maar een persoon, en dat is hijzelf. Hiermee is de idylle van de 'zoon van een visser becomes famous architect' voorgoed gebroken. Dit verklaart ook de titel van de lezing; hard-boiled architecture. Shin las vroeger veel hard-boiled detectives. En zo ziet hij zichzelf, gehoorzaam aan zijn eigen regels en wetten. En praktische tips? Be good in politics, gokt Wiel Arets. 'To understand fish, is to understand men', schertst mijn buurman. En dat weet Shin als geen ander.