Feature

Ground Zero

Een week na de ineenstorting van de Twin Towers in New York benaderde Galeriehouder Max Protech bevriende architecten, ontwerpers, museumdirecteuren, kortom iedereen die hij kende, met de vraag om ideeën te leveren voor een nieuw World Trade Center dat uit de as van het Ground Zero zou moeten verrijzen. Sinds 17 januari zijn 50 verschillende voorstellen te zien in de Max Protech Gallery in Manhattan.

Protech reageerde daarmee op de catastrofe zoals waarschijnlijk elke architect na de eerste schok: Wat kan er gebouwd worden in de plaats van de verdwenen torens? Deze reactie mag voor sommigen wat vreemd aandoen – alsof architecten staan te juichen bij het zomaar ontstaan van een fantastische nieuwe bouwplaats op een A-locatie – maar getuigt anderzijds toch ook van het grenzeloze optimisme en het geloof in een betere toekomst dat nu eenmaal eigen is aan het bedrijven van architectuur. En laten we eerlijk zijn, zo mooi waren die torens niet. Los van de afschuw over de aanslag zelf is er veel voor te zeggen om het gat dat in Manhattan is geslagen niet voor eeuwig open te laten, maar het juist te vullen met een nieuw World Trade Center. Of zoals Protech zelf zegt: ‘These are just ideas. In the long run the greatest memorial is going to be a really great piece of architecture.’

Ook al heeft Deyan Sudjic gelijk als hij schrijft dat ‘The future of the site will be shaped not by the imaginations of the dozens of architects who did take part in the show, but by the roomful of developers, insurance loss-adjusters and politicians even now carving up the area.’, toch is het interessant om te zien hoe architecten reageren op deze schizofrene situatie, deze keuze tussen oneindige horror en oneindige mogelijkheden.

De eerste architectonische interventie is overigens al gerealiseerd. Liz Diller ‘ontwierp’ een bezoekersplatform dat de groeiende stroom ramptoeristen een blik op het enorme gat biedt. Ze heeft overigens inmiddels twijfels over deze ontwerpactie: ‘If we’d known just how many people were going to use it, I’m not sure that we would have done it.’ Zij was de enige niet, hoewel de respons op deze snelle tentoonstelling groot is, zijn er toch architecten – onder meer Richard Meier en Peter Eisenman – die van deelname hebben afgezien.

Winka Dubbeldam: Flexcity

Onder de 50 inzenders bevinden zich drie Nederlandse architecten: Kas Oosterhuis, Lars Spuybroek en Winka Dubbeldam. Alle drie deze inzendingen vertonen een opvallende overeenkomst ten aanzien van de toekomst van de architectuur in het algemeen en deze geladen plek in het bijzonder: gebouwen schudden hun statische karakter af en worden dynamisch en interactief.

Lars Spuybroek (Nox) stelt met zijn inzending ‘Oblique WTC’ een kronkelende spaghettibundel die zich uit Ground Zero opheft voor: ‘Elevators form a highly complex structure of diagonals where at some platforms more than five or six different cores come together to form larger public areas. It is this network of elevators which makes the building not just a new type of tower, but more like a new type of urbanism.’

Kas Oosterhuis: Emotive Architecture

Kas Oosterhuis over zijn voorstel Emotive Architecture: ‘Our proposal for WTC 911 shows a self-executable and programmable hi-res building which reconfigures its shape, content and character during one year of its life-cycle’ Overigens gaat zijn voorstel vergezeld van een statement dat nogal provocatief begint: ‘The war in Afghanistan took more lives than the attack on the WTC. Why do most people feel different about the death toll in Afghanistan than about the sudden death of the WTC and 3000 users? Are some killings more just than others?’, maar vervolgens vooral een pleidooi voor prgrammeerbare, veranderbare, interactieve, levende architectuur is.

Ook Winka Dubbeldam stuurde een voorstel in waarbij de bebouwing reageert op externe omstandigheden. Flexcity is afhankelijk van datagestuurde economische (zoals de beursindex of het migratiepatroon) of keuzegestuurde sociale (zoals lokale politiek en toeristische input) variabelen en verdicht of verdunt zich naar aanleiding van fluctuaties in deze condities.