Kringen rond de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, de Bond Heemschut, vaandel Amsterdam en de Vereniging Hendrick de Keyser hebben verontrust gereageerd op geruchten die er op wijzen dat Carel Weeber een serieuze kans maakt om voorzitter van de hoofdstedelijke Welstandscommissie te worden.
Als deze berichten juist zijn, dan mag worden gevreesd dat het zojuist aangenomen Binnenstadsplan Amsterdam ernstig gevaar loopt. Weeber, die afgelopen voorjaar aftrad als voorzitter van de BNA, zich liet uitschrijven uit het Architectenregister en zijn betrokkenheid in de Architecten Cie verminderde tot 'adviseur', lijkt zijn 'coup' zorgvuldig te hebben gepland. Een inderhaast opgericht actiecomité tracht voor de openbare stemming van aanstaande donderdag een tegenkandidaat naar voren te schuiven.
De aftredende Welstandsvoorzitter Aart Oxenaar zei ons in een moment van openhartigheid 'het gezeik eigenlijk al jaren zat' te zijn. 'Je moet begrijpen dat je als goedwillende semi-ambtenaar heel wat duiventillen en serres moet verstouwen om de kwaliteit van de architectuur hoog te houden. Ik ben gewoon een beetje moe geworden van al die kritiek op het functioneren van mijn commissie en hoop in mijn nieuwe functie als directeur van de Academie voor Bouwkunst een veel directere invloed op de Amsterdamse architectuur te kunnen uitoefenen'. Dat Weeber – als een architectonische Hadjememaar' – zijn mogelijke opvolger zou zijn verbaast hem wel.
Hoe het zover heeft kunnen komen, daarover verschillen de meningen. Duidelijk is wel dat Weeber vriend en vijand zand in de ogen heeft weten te strooien met betrekking tot zijn toekomstige ambities. Terwijl iedereen dacht dat hij veilig in een 10/10 aanstelling op de TU-Delft geparkeerd stond, heeft hij de laatste maanden in 't geniep en geholpen door een kleine groep medestanders binnen de instituties, het onmogelijke mogelijk gemaakt. Deze groep is er in geslaagd om Weeber als enige kandidaat voor het nieuwe voorzitterschap voor te dragen.
De verontrusting over deze actie is wel enigszins te begrijpen. Het mag als bekend worden verondersteld dat het Weeber om een totale opheffing van de Welstand te doen is. In de spraakmakende documentaire van Jord den Hollander over het functioneren van de Welstand heeft hij zelfs letterlijk gezegd 'welstand te willen opheffen, te beginnen met Amsterdam'. Bovendien zijn de denkbeelden van Weeber ten aanzien van de Amsterdamse Binnenstad op zijn zachtst gezegd onconventioneel. Zo heeft hij geopperd om alle bomen langs de grachten te kappen om daarmee meer parkeerplaatsen te genereren. Weeber verdedigde dit plan door te wijzen op het feit dat deze bomen pas in de negentiende eeuw zijn aangeplant en daarom niet passen in het zeventiende-eeuwse stadsbeeld. Verder heeft hij in het verleden voorgesteld om elk jaar 10% van de gebouwen in de binnenstad te slopen en te vervangen door contemporaine architectuur. Het was daarbij van belang om de selectie volstrekt willekeurig te laten plaatsvinden. Het huidige rommelige gevelbeeld van de grachtengordel zou door deze methode het best aan de eisen van de nieuwe tijd kunnen worden aangepast.
Geruchten als zou Van Berkel slechts toe willen stemmen als zijn binnenstadsproject De Kolk in huidige vorm behouden blijft, wijst hij resoluut van de hand: 'Kom nou zeg, er zijn hier op dit moment belangrijker zaken aan de orde dan meningsverschillen die ik als architect persoonlijk met de Amsterdamse grachtengordel heb'. Dat ook het actiecomité zich van slinkse methoden bedient, blijkt wel uit het feit dat zij het als bijkomend voordeel van Van Berkels kandidatuur ziet, dat hij in zijn functie als voorzitter niet geacht wordt te bouwen in de binnenstad. Van Berkel zei desgevraagd niet op de hoogte te zijn van deze regel.
Het wordt dus nog spannend tijdens de openbare stemming donderdag aanstaande als om 11.00 uur in het bovenzaaltje van het hoofdstedelijke etablissement Eik en Linde een definitieve keuze zal worden gemaakt.
Vanuit de landelijke Federatie Welstand is inmiddels ook met zorg gereageerd op de ontwikkelingen in Amsterdam. Ontmanteling van de Amsterdamse Welstand zou zich als een olievlek over Nederland kunnen verspreiden.
De beroepsvereniging BNA reageert ambivalent, enerzijds is zij vereerd dat haar voormalige voorzitter voor een dergelijke eervolle functie in aanmerking komt, anderzijds vreest zij echter wel voor de vele architect-leden in de landelijke Welstandscommissies die er – als de veronderstelde ontmanteling van de commissies doorzet -door het ontbreken van het vakantiegeld ernstig in hun inkomen op achteruit zullen gaan.
Wellicht ten overvloede wijzen wij nog op de regel dat elke autochtone inwoner van Amsterdam een stem heeft bij de keuze van de nieuwe voorzitter. Vooral het feit dat 'genaturaliseerde' Limburgers, Tukkers, Achterhoekers en Friezen, samen meer dan 60% van de Amsterdamse bevolking, niet mogen meestemmen, ziet het comité als een groot voordeel. 'Echte Amsterdammers staan als het puntje bij paaltje komt pal voor hun binnenstad en kiezen en masse voor een behoudende koers', aldus Maarten Kloos, directeur van het Amsterdamse architectuurcentrum ARCAM en in die functie kenner van het lokale architectuurklimaat. Stelt Van Berkel zich toch kandidaat, en zal hij de coup van Weeber weten te verijdelen? Komt allen donderdag a.s. naar Eik en Linde en laat uw stem horen.