In 2001 werden er 65.000 nieuwe woningen gebouwd en naar verwachting zal dit aantal in 2002 dalen tot 60.000. Om te voorkomen dat de komende jaren de bouw van nieuwe woningen nog verder stagneert, wil staatssecretaris Remkes (Volkshuisvesting) minder woningen laten slopen dan was gepland.
Om de woningvoorraad op peil te houden werd jaren lang het streefcijfer van 100.000 nieuwe woningen per jaar gehanteerd. Enkele decennia lang werd deze productie ook gehaald. In de jaren negentig kwam er echter de klad in en schommelde de productie tussen de 90.000 tot 80.000 woningen per jaar. Echt mis ging het in 2000 toen er slechts 71.000 woningen werden opgeleverd en sindsdien daalt het aantal, ondanks alle economische voorspoed, gestaag maar zeker.
Afgelopen dit dinsdag werd door VROM het eindrapport van de werkgroep achterblijvende woningbouwproductie, de Taskforce Woningbouwproductie, gepresenteerd.
Als oorzaak van de stagnatie wordt de complexiteit van het bouwproces genoemd: de ingewikkelde regels, de inspraakprocedures en het vaak moeizame onderhandelingsproces tussen de partijen. Een andere oorzaak is volgens het rapport, het gebrek aan continuïteit en transparantie en het onvoldoende beschikbaar zijn van professionals. Verder wijst de Taskforce op de veranderde context: de woningbouw is niet langer een object van overwegend overheidssturing, maar is ook geen volledig marktobject.
De Taskforce heeft de afgelopen maanden onderzocht wat er moet gebeuren om de productie weer op peil te krijgen. In het rapport worden dertig(!) maatregelen aanbevolen die de woningbouwproductie moet doen versnellen. Op de site van het ministerie van VROM worden de acht belangrijkste maatregelen genoemd. Volgens de Taskforce zullen deze acht, zeker in hun onderlinge samenhang, de productie het best versnellen. Zo wordt voorgesteld dat het belang van de woningbouw 'in de maatschappelijke afweging met andere belangen een sterkere positie moet krijgen en bij de invoering van nieuwe regels de effecten daarvan op de voortgang van de woningbouw nadrukkelijk moeten worden meegewogen.' Ook dienen er 'tijdelijke eenheden van ervaringsdeskundigen ('aanjaagteams') te komen die de grootste Vinex-locaties met achterstand in de woningproductie onder de loep nemen en eventueel (sic.) acties voorstellen aan alle betrokken partijen. Op verzoek van lokale partijen zal ook de staatssecretaris van VROM bereid zijn om bestuurlijk te interveniëren.'
Het mag duidelijk zijn dat dergelijke 'maatregelen' niet op korte termijn vruchten zullen afwerpen, helemaal niet omdat er eerst nog een werkgroep moet worden opgericht 'die verantwoordelijk wordt voor de voortgang en coördinatie van de uitvoering van de afgesproken maatregelen en aanbevelingen.' Om op korte termijn toch met tastbaar resultaat te kunnen komen, stelt Remkes voor om tot 2010 minder huizen te slopen dan de voorgestelde 380.000. Door sloopwoningen ingrijpend te renoveren of samen te voegen, zouden 100.000 nieuwe woningen minder nodig zijn. Ook houdt de staatssecretaris niet langer vast aan 100.000 nieuwe woningen per jaar tot 2010. Dit wordt minder, maar Remkes wilde dinsdag niet zeggen hoeveel. 'Dat is redelijk verwaarloosbaar.''
Wat heeft deze rapportage van de Taskforce nu opgeleverd? Naast de genoemde oorzaken is de dalende woningbouwproductie ook te wijten aan de gestegen kosten. Deze worden deels veroorzaakt door hoge grondprijzen, maar ook door de hoge bouwkosten. Vanwege een gillend tekort aan bouwers kan de markt vragen wat ze wil en doet dat ook. Bovendien is de markt gebaat bij schaarste.
Het voorstel van Remkes om woningen ingrijpend te renoveren in plaats van te slopen, lijkt misschien een zinvolle list om de geplande voorraad haalbaar te maken (12.000 per jaar minder slopen dus je hoeft er 12.000 per jaar minder te bouwen), maar het is de vraag of het dat kan. Het is niet voor niets dat deze veelal naoorlogse woningen gesloopt worden. Een groot deel van de na-oorlogse woningvoorraad is bouwtechnisch ronduit belabberd, daar valt geen eer meer aan te behalen, Renovatie is vaak niet mogelijk of kost verhoudingsgewijs zo veel dat het pure kapitaalvernietiging zou zijn om het wel te doen. Het is dus de vraag of er minder gesloopt kán worden, dan wel of dit wenselijk is. De inschatting van Remkes dat hij met deze maatregel de komende acht jaar 100.000 minder nieuwbouwwoningen behoeft te realiseren is te optimistisch en daarom de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat.
The Charge of the Light Brigade
Alfred Lord Tennyson (1809-1892)
Half a league, half a league,
Half a league onward,
All in the valley of Death
Rode the six hundred.
' Forward, the Light Brigade!
Charge for the guns,' he said:
Into the valley of Death
Rode the six hundred.