Feature

Winterpaleis wint (bijna)

Het Rotterdamse Atelier Kempe Thill heeft een eervolle tweede prijs gewonnen in een internationale ontwerpwedstrijd voor woningbouw in Japan. Nadat juryleden Jean Nouvel en Tadao Ando het plan van Kempe Thill als favoriet hadden aangewezen, besloot de burgemeester toch te kiezen voor een tweede favoriet als ‘Grand Prize’ winnaar.

Onderwerp van de prijsvraag was het ontwerp voor 250 woningen in de binnenstad van Aomori, een stad 300 km ten noorden van Tokio. Het plaatselijke klimaat was een belangrijk ontwerpitem, zo valt er 's winters soms zes meter sneeuw. Kempe Thill heeft het programma vertaald in een Winterpaleis. De gevraagde woningen en voorzieningen zijn rond een centraal, publiek toegankelijk 'park' van 5600 m2 ondergebracht. De woningen zijn voornamelijk gericht op de binnentuin, ook omdat het uitzicht naar buiten niets voorstelde. De watertuin in het omsloten park regelt het microklimaat van het complex en wordt ook gebruikt voor het reinigen van 'grijs' water. Het smeltwater van de wintersneeuw wordt opgevangen en in ondergrondse tanks opgeslagen voor later gebruik in de woningen.

Woningen zijn er eigenlijk niet ontworpen. Het complex biedt geen standaard appartementen, maar 'vrije kavels' die door bewoners zelf kunnen worden 'bebouwd'. Het gebouw is – in de woorden van de ontwerpers – eigenlijk niet veel meer dan een 'primitieve, maar robuuste stellingkast, waar woningen in kunnen worden gestald. De 'kavels' zijn voorzien van grote wegneembare glaswanden in de gevel, en zijn zo hoog dat een woning van twee verdiepingen mogelijk is. De auto kan 'voor de deur' worden geparkeerd. Auto's kunnen de galerijen bereiken via autoliften op de hoeken van het gebouw. Op de zes meter brede galerijen (de breedte van een gewone straat in Tokio) is eenrichtingsverkeer ingesteld. Uitgangspunt bij het ontwerp zijn verder de 'vergeten ecologische kwaliteiten van de traditionele Japanse architectuur'. Airconditioning is niet nodig, warmteverlies in de winter, opwarming in de zomer, geluid, sneeuw etcetera worden allemaal gedempt door het basisprincipe van de gelaagde opbouw en door optimaal gebruik te maken van natuurlijke ventilatie. Het bouwblok is verder beschermd tegen aardbevingen door gebruik te maken van een constructief kruisnetwerk van staaldraad langs de uitkragende galerijen aan de buitenzijde. Hierdoor zijn diagonale constructie-elementen in de woningen niet nodig.

Het plan is een slimme combinatie van een aantal ideeën die in Nederland al langer leven, zoals vrije kavels in hoogbouw, grijs watersystemen, het inpakken van een gebouw in een glazen kas en parkeren op de verdieping, een strategie die de architecten Nouvel en Ando wel aansprak, maar die kennelijk net een beetje te veel was voor de burgemeester.

De winnaar van de prijsvraag werddt uiteindelijk Forsythe + MacAllen uit Vancouver. Het succes voor Atelier Kempe Thill is er niet minder door. Het was al mooi dat ze door de voorselectie van bijna 900 inzendingen kwamen en met zes andere architecten waren geselecteerd voor de tweede ronde. Dat ze nu ook nog 'moreel' winnaar zijn is de slagroom op de taart, een beetje zure slagroom misschien als Jean Nouvel achteraf zegt dat zij eigenlijk hadden moeten winnen, maar wel een lekkere taart.