Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht van architect Herman Hertzberger verkeert serieus in de gevarenzone. De Utrechtse burgers kunnen zich op 15 mei uitspreken over twee visies op het Utrechtse Stationsgebied en daarmee en passant over het wel of niet slopen van Muziekcentrum. Architectuurcentrum Aorta voert campagne tegen sloop onder andere door het exposeren van ‘Articulations’, een tentoonstelling over het werk van Herman Hertzberger. Hertzberger zelf opende de expositie met een lezing.
Tegelijk met de Tweede Kamerverkiezingen wordt in Utrecht een raadplegend referendum gehouden over twee visies op het Utrechtse Stationsgebied. In de volksmond hebben deze visies al het label gekregen van de zakelijke 'Rotterdamvariant' en gezellige 'Maastrichtvariant'. De eerste visie betekent sloop van het muziekcentrum en de tweede visie betekent op z'n minst een grondige verbouwing van het muziekcentrum (1973-1978). Vredenburg bestaat nu uit zalen en foyers met daaromheen, gescheiden door een 'inpandige' winkelstraat, winkels en horeca.
Het referendum, een gevolg van de collegedeelname van Leefbaar Utrecht na de enorme verkiezingsoverwinning in 2000, is democratie op z'n smalst. De opties zijn niet democratisch tot stand gekomen, zowel voor wat betreft de inhoud als het aantal. Daarnaast is het, zeker door het raadplegend karakter, de vraag aan welke onderdelen van de visies het college zich committeert. Een inkopper die de grootste tegenstanders van de 'leefbaren' met graagte zullen benutten. Annemiek Rijckenberg, voormalig GroenLinks wethouder, repte na afloop van de lezing rebels over de actie 'kies blanco voor een beter plan', een architect stelde voor om helemaal niet te stemmen.
De grote zaal van Muziekcentrum Vredenburg is volgens de architect de woonkamer van de stad. Hertzberger geneerde zich om het gebouw te verdedigen. De architect erkende dat de jaren zeventig-opvatting over laagdrempeligheid van culturele voorzieningen op gespannen voet staat met de hedendaagse opvatting dat het een feestelijk paleis moet zijn. Hij benadrukte geen bezwaar te hebben tegen afbraak van delen, maar het muziekcentrum moet volgens hem behouden blijven.
Hertzberger beschikt over honderden modellen, reddingsplannen, die hij in opdracht van de gemeente Utrecht heeft gemaakt. Opties als het inpakken in zakelijke strokenbebouwing, het wegsnijden van gedeelten en het toevoegen van zalen en winkelruimte. Veel architectuurcritici praten volgens Hertzberger te veel over het hulsje. De architect sprak met een zeker dédain over het hulsje dat toch een charmante brug slaat van de megalomane maten van Hoog Catharijne naar de fijnmazige bebouwing van de oude stad. Als we niet uitkijken moeten we de jongere Hertzberger nog redden uit de klauwen van de oudere Hertzberger. Wie doet die campagne?
Entreegedeelte Vredenburg – fragment uit een 360gradenfoto, Paul Gofferjé, www.roundshot.nl
Aaron Betsky, directeur van het NAi, omschreef Hertzbergers architectuur als didactisch, zowel op technisch als op sociaal vlak. Hij sloot af met een emotionele oproep; 'Beste burgers van Utrecht, u heeft met Herman Hertzberger een tovenaar en een goeie kleermaker. Vraag hem alstublieft om dit gebouw nieuw leven in te blazen'.
Eén dame op de tentoonstelling vond dat het Muziekcentrum wel weg mocht, het benauwde kruip-door-sluip-doorconglomeraat was maar lastig schoon te houden en slecht toegankelijk voor gehandicapten. Op de tentoonstelling overheerste echter de mening dat het Muziekcentrum zoveel 'kwaliteit' heeft dat sloop van het 25-jarige gebouw zowel cultuur- als kapitaalvernietiging is. De kans lijkt groot dat de Utrechters voor de gezellige Maastrichtse variant, visie A, kiezen. De 69 jarige Hertzberger gaat er maar wat graag nog een keertje tegenaan.
Liefhebbers van Muziekcentrum Vredenburg kunnen niet leven met de versimpeling van het referendum, met het feit dat het Muziekcentrum speelbal is van de strijd tussen twee grootse visies. Ze spreken zich niet uit voor een van de visies, maar gaan voor het behoud van minimaal de grote zaal. Onder de aanhangers van deze 'one-issue partij' bevindt zich allereerst het muziekcentrum zelf, dat zich bewust is van de kwaliteit van de grote concertzaal. Reinbert de Leeuw van het Schönberg Ensemble noemt het een van de beste zalen ter wereld. Geknipt voor Berlioz en Ligeti. Ook bij het Utrechts Nieuwsblad vindt de Vredenburglobby weerklank. De lezers van die krant worden geregeld geconfronteerd met de dreigende sloop van Muziekcentrum Vredenburg. En ook dus Aorta mengt zich nadrukkelijk in de strijd.
Op de opening van de expositie 'Articulations', eerder te zien in het NAi, sprak Hertzberger over zijn ontwerpen en wees op de veranderingen en de constante in zijn werk. Hertzberger gelooft niet in 'affe esthetica', in objecten, maar denkt in ruimten. Sociále ruimten waar het niet gaat om objecten maar om mensen die elkaar kunnen zien, 'bekoekeloeren'. Hij realiseert binnen buitenfuncties en buiten binnenfuncties. Hertzberger ziet het gebouw als een kleine stad, waar de grote stad in door loopt, laagdrempelig dus.