In de wandelgangen hebben architecten altijd hun mond vol over welstand: het deugt niet of het is een noodzakelijk kwaad, t is belachelijk en een schande voor de vakgroep, t is een negentiende-eeuws anachronisme van de eerste orde, maar wel een leuke bijverdienste, het is een absulute noodzaak om de openbare ruimte te vrijwaren van Belgische Toestanden, het houdt de beunhazen buiten de deur, etcetera. In het openbaar laten architectenzich echter veel minder horen.
Nut en noodzaak van Welstand. Hoe staat het er mee en is er verbetering te verwachten van de nieuwe versie?
uit: Atlas van de verandering. Nederland herschikt, Rotterdam 2000
Naar verwachting wordt deze zomer de nieuwe Woningwet aangenomen. Een van de gevolgen van deze nieuwe wet is een andere vorm van welstand. Iedere gemeente moet een welstandsnota opstellen; als geen welstandscriteria zijn vastgesteld, mag geen welstandstoezicht worden uitgeoefend. Het is de gemeenteraad die de criteria vastleggen en naar verwachting zullen beeldkwaliteitplannen de onderligger gaan vormen van de welstandcriteria. De welstandscommissie moet straks haar advies op de door de gemeenteraad vastgestelde criteria baseren. Wanneer een advies negatief is dient deze schriftelijk en deugdelijk gemotiveerd te worden. De mogelijkheid voor B&W om op grond van andere dan welstandsmotieven van een door de welstandscommissie uitgebracht advies af te wijken, wordt vergroot.
De nieuwe opzet voor welstandstoezicht is een verbetering tov de huidige situatie
De nieuw opgezette welstandstoezicht vergroot de transparantie van de besluitvorming en maakt toetsbaarheid mogelijk doordat de welstandcriteria van tevoren zijn vastgelegd. Openbaarheid wordt vergroot omdat nu ook leken in de welstandcommissie kunnen worden benoemd. Op eigenbouwsels als schuurtjes, dakkapellen en dergelijke is straks ook het repressieve welstandstoezicht van toepassing, waardevolle gebieden blijven zo behouden. Anderzijds kan de gemeenteraad plekken welstandvrij maken, particuliere opdrachtgevers zouden in dergelijke gebieden écht hun eigen droomhuis realiseren.
De nieuwe opzet voor welstandstoezicht is een verslechtering tov de huidige situatie
Het blijft een raar systeem dat collega deskundigen, en straks ook leken, het werk van gediplomeerde collegas beoordelen. Ondanks het feit dat de criteria straks voor behandeling al bekend zijn, blijven de criteria zelf altijd subjectief. Voor objectieve criteria als hoogte, breedte en diepte hoeft immers geen toetsing door een speciale commissie te vinden. Dat beeldkwaliteitplannen naar verwachting als onderlegger van de welstandcriteria zal gaan dienen, verhoogt misschien wel de transparantie, maar beknot bovendien de ontwerpvrijheid.