In het Amsterdamse stadsdeel De Baarsjes ligt aan de westoever van de Admiralengracht de Joop Westerweelschool, een scholencomplex uit eind jaren twintig. Als het aan het stadsdeel ligt zal deze school er niet lang meer staan. Morgen, 14 mei, dient er een rechtzaak waar het stadsdeel de rechter vraagt de tijdelijke status van Rijksmonumenen op te heffen zodat begonnen kan worden met de sloop van het complex. Hein de Haan slaat alarm.
Het gaat om een unieke groep scholen uit de 20er jaren, de tijd van de 'Amsterdamse School'.
Het ontwerp van Publieke Werken (waarschijnlijk met N. Lansdorp als projectarchitect) is vanuit verschillende invalshoeken bijzonder te noemen. In die tijd was Publieke Werken een kweekschool voor jonge aanstormende 'Amsterdamse School' architecten. Vier van de vijf (!) schoolgebouwen uit de 'Amsterdamse School' periode die recentelijk in stadsdeel 'De Baarsjes' uit onbegrijpelijke lichtzinnigheid (onbenul?) zijn gesloopt waren ontworpen door Publieke Werken.
Op stedebouwkundige schaal is de open blokvorm met oost-west stroken in een wijk met overigens gesloten bouwblokken opmerkelijk. De muur langs de kade koppelt de vrijstaande schoolgebouwen weer tot een samenhangend geheel. Deze oplossing is te zien als een van de experimenten in Amsterdam met open bouwblokken die later in de dertiger jaren in Bos en Lommer op grotere schaal werden gebouwd. In de twintiger jaren werden schoolgebouwen vaak als enkele school binnen het bouwblok gebouwd. De combinatie van drie schoolgebouwen tot een groepering die een heel blok vervangt levert stedebouwkundig een goed resultaat op. De scholen zijn niet verstopt maar helder gekoppeld aan de openbare ruimte en maken duidelijk deel uit van de stad.
Architectonisch zijn de scholen spannend door de symmetrische kopgevels met om de hoek de door het verschil in bezonning sterk verschillende langsgevels. De expressieve en dynamische architectuur van de 'Amsterdamse School' toont zich vooral in de koppen van de schoolgebouwen, de langsgevels aan de noord- en zuidzijde zijn eenvoudiger van vormgeving.
In de geschiedenis van de scholenbouw in Nederland is de Westerweelschool een van de zeldzame grootschalige ensembles van deze omvang die het zeker waard is om behouden te blijven.
De financiële argumenten die het Stadsdeel hanteert om tot sloop te besluiten overtuigen niet erg. Evenmin de redenen van onderwijskundige aard: het nieuwbouwplan voor de te vervangen school lijkt zelfs sterk op de bestaande school! De kansen om bij een slimme planning in een keer vanuit de oude school naar een verbeterde en aan de eigentijdse eisen aangepaste school (er zijn drie schoolgebouwen beschikbaar!) op hetzelfde terrein te verhuizen worden kennelijk niet benut. Hierdoor wordt waarschijnlijk een dure tijdelijke noodschool als 'wisselbehuizing' noodzakelijk.
Hoe is het mogelijk dat hetzelfde Stadsdeel dat een eindje verderop rond en bij het Mercatorplein het monumentale erfgoed van de 'Amsterdamse School' zo voortreffelijk liet restaureren het hier zo verschrikkelijk laat afweten? De herbouw van de toren aan het Mercatorplein naar ontwerp van Wytse Patijn was op grond van puur economische afwegingen nooit tot stand gekomen.
Weten ze bij het Stadsdeel van de grote binnen- en buitenlandse belangstelling voor de gordel 20-40 die met name is gericht op de architectuur van de 'Amsterdamse School?
Is er dan niemand bij zo'n stadsdeel die over voldoende voorstellingsvermogen beschikt om het voortbestaan van zulke prachtige gebouwen met een slim programma mogelijk te maken? Komt niemand op het idee van een goede gefaseerde verbetering waarbij de huidige school in één keer verhuist en tijdelijke huisvesting overbodig wordt?
Als er dan toch koopwoningen moeten komen maak er dan (met monumentensubsidie) hippe 'Amsterdamse School'-loftappartementen van in het bestaande gebouw. Dat is misschien niet zo eenvoudig, maar dat was het verbouwen van bijvoorbeeld de Silo-gebouwen naar het ontwerp van bureau van Stigt ook niet.
In een breder kader roept dit vragen op rond het beheer en hergebruik door de verschillende stadsdelen van de rijke erfenis die Amsterdam ook buiten de grachtengordel aan stedebouw en architectuur bezit.
Wie het Stadsdeel Oud Zuid bezig ziet met de stedebouwkundige rampenplannen op en rond het Stadionplein of wie het gepruts van Stadsdeel Slotervaart-Overtoomse Veld moet meemaken rond de toekomst van het gebouw van het Andreasziekenhuis rijzen de haren te berge.
Kan de centrale stad deze grote verantwoordelijkheden voor het stedelijk erfgoed wel blijvend uit handen geven?
Een laatste verbazing bij de debatten in Amsterdam over sloop of hergebruik is dat steekhoudende argumenten tegen sloop uit de hoek van een goed milieubeleid hier ter stede kennelijk niet gelden. Overal elders zijn politici daar zeer gevoelig voor en worden zelfs minder interessante gebouwen om die reden toch zinvol hergebruikt. Waar blijft onze stedelijke Milieudienst op dit front?
Ongerust over de toekomst van de Westerweelschool doe ik bij deze een beroep op de stadspolitiek om zich krachtig in te zetten voor behoud van dit bijzondere project: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald!