Recensie

De Ideale Stad

Het valt niet mee om de groei van een stad enigszins in de hand te houden. Misschien dat er daarom door de jaren heen zo veel plannen voor ideale steden zijn gemaakt. Het boek ‘De Ideale stad, Utopia en de (niet) gebouwde omgeving’ biedt een historisch overzicht van de vele pogingen om de chaos van de stad te temmen.

'De Ideale Stad' is een prachtig boek, laat ik daar maar mee beginnen. Wat wil je ook als het boek is uitgegeven in een reeks die 'Bibliotheek van de vrienden van het Mercatorfonds' heet. Het heeft een mooi formaat, is keurig ontworpen en gedrukt, maar de kwalificatie 'prachtig' wordt verdiend door de hoge kwaliteit van de vele illustraties die op een gul formaat zijn afgedrukt. Over het onderwerp is vaker gepubliceerd, maar nooit zijn er voor zover ik weet zulke mooie – soms ook moeilijk te vinden – afbeeldingen in een uitgave bij elkaar gebracht, en allemaal in prima gelithografeerde kleurendruk. Alle bekende en onbekende ideale steden passeren de revue: van de ingekleurde afbeelding van het eiland Utopia van Thomas More uit  tot Rem Koolhaas'  distopie 'The voluntary prisoners of Architecture', van Pieter Breugels schilderij 'Luilekkerland' tot Archigrams Instant City en Superstudio's Continuous Monument en alles wat er tussenin zit; middeleeuwse miniaturen van hemelse steden, de geometrische ideaal- en vestingsteden en uit de Renaissance, Amerikaanse gridsteden, Chaux vam Ledoux, De Phalanstere van Fourier, Port Sunlight, Ebenezer Howards diagrammen, Paul Citroens Metropolis collage en de daarop geïnspireerde settekeningen van de film Metropolis van Fritz lang, Expressionistische, Constructivistische en Futuristische steden uit de jaren twintig, Hugh Ferris' krijttekeningen van een geïdealiseerd New York, Le Corbusiers plannen voor Parijs, Frank Lloyd Wrights Broadacre City, New Babylon, Friedmans Ruimtevakwerksteden, en ga zo maar door. Smullen.

De tekst van Ruth Eaton is vergeleken met de visuele kwaliteit misschien wat minder verassend, maar het doel is in de eerste plaats het geven van een algemene inleiding en niet het bieden van een kritische reflectie op het fenomeen Utopia en de ideale stad.. En zo gezien is het verhaal wel weer grondig en accuraat. Eaton, die al een reeks eerdere publicaties en tentoonstellingen over het onderwerp achter de rug heeft, weet waarover ze het heeft. De geschiedenis van de ideale (westerse) ideale stad wordt uitgebreid verteld, inclusief uitstapjes naar de beeldende kunst, literatuur en politiek. Hoewel ze in het voorwoord schrijft geen volledigheid na te streven, lijkt ze dit toch grotendeels te doen. Als ze schrijft te hopen dat '(dit boek) de lezers op nieuwe gedachten zal brengen, en hen ertoe inspireren om dit terrein, dat juist opwindend is vanwege het precaire ervan en vanwege de dunnen lijn tussen droom en nachtmerrie die het volgt nader te verkennen.', maar het feit dat de meeste gerealiseerde utopieën in distopieën uitmondden wordt eigenlijk nauwelijks uitgelegd, laat staan dat er verklaringen voor worden gezocht. Hoeft ook helemaal niet, daar zijn andere boeken voor. 'De Ideale Stad' is een mooi en gedegen overzicht dat kan dienen als referentie en achtergrond voor de meer theoretische werken over het thema.