Feature

Brussel en “Ground Euro” (deel 2), een Spaans-Belgische mix

‘De Spanjaarden komen!’ Terwijl dit bericht in de zestiende eeuw de Brusselaars spontaan tot het verstevigen van hun omwallingen zou aanzetten, worden ze vandaag met open armen ontvangen. De reden is niet ver te zoeken, ze hebben de ambitie om Brussel wat lekkers te bezorgen: stedenbouw, architectuur en het restgebied daartussen ‘de samenhang’.

Vorige week vrijdag (07-02-03) viel de beslissing over ‘Ground Euro’. De winnaars van de uitgeschreven offerteaanvraag voor ‘de ontwikkeling van een globaal stedenbouwkundig concept’ bleek een Spaans-Belgische alliantie te zijn: Aries, Idom, Moritz et Simon, L’Atelier, Jordi Ferrando en de BVBA SPECULOOS (echt!). Het waarom van de beslissing in deze is nog steeds onbekend. Hier geen baanbrekende televisieshows en geen flamboyante architecten die de essentie van de traumatische ervaring in één enkel beeld kunnen vangen maar hardboiled topbureaucraten die weten wat niet kan en wat niet mag. Hier geen aantrekkelijke beelden, hier enkel pure en onversneden inhoud: ‘een vijftig bladzijden tellend boek met ideeën’. Die ideeën vallen in enkele woorden samen te vatten. ‘Ground Euro’ wordt een combinatie van ‘mixité, uitstraling en coherentie’, aldus de urbanist Benoit Moritz in ‘de Standaard’ van 8 februari 2003. En verder ‘Er moet geen masterplan bedacht worden, maar samenhang.’ De vraag blijft wat we kunnen met deze goede voornemens. Vaststelling is wel dat ze niet nieuw zijn maar, en dat haast letterlijk, verwoord werden in de offerteaanvraag van 20-07-02: ‘La mixité du quartier européen et la diversité d’activités doivent être stimulée afin que l’intégration du quartier européen dans la ville de Bruxelles puisse être renforcée.’

Welke credits kan de Spaans-Belgische alliantie dan voorleggen? Vooreerst is er Idom. Deze Spanjaarden werden verkocht als bedenkers van een nieuw stedenbouwkundig concept voor Bilbao. Wat er natuurlijk niet bij verteld wordt is dat die het resultaat is van de ‘Bilbao Metropoli-30’, een eind jaren tachtig opgerichte vereniging zonder winstoogmerk tussen overheid en privésector die een strategisch plan voor de heropleving van de Spaanse metropool ontwikkelden. Zo werden daardoor eerst de samenwerking tussen overheidsdiensten aangepakt om, na haast een decennium, te resulteren in een architecturale titanenwerk en icoon van de geglobaliseerde jaren negentig. Verder hebben we Benoit Moritz, een Brussels stedenbouwkundig die recentelijk het volgende stelde: ‘Ainsi, à Bruxelles, les lieux de la création architecturale contemporaine ne sont pas ceux dans lesquels se situent les enjeux urbains majeurs (Quartier Léopold, Quartier Nord, Centre Ville, …)’. Hierbij moet vermeld worden dat het ‘Quartier Léopold’ hetzelfde is als ‘Ground Euro’. Naar de motieven voor zijn huidige engagement is het dan ook gissen. Tenslotte is er nog ‘Aries’. Zij voerden reeds begin 2000 een effectenstudie uit inzake openbaar vervoer en de mobiliteit binnen de Europese Wijk, kaartte een tweede HST-terminal voor Brussel aan (die vreemd genoeg niet stopt op de luchthaven) en pleitte voor een ondertunneling van de infrastructuur op ‘Ground Euro’. Deze studie werd meegenomen in de herstructurering van ‘Ground Euro’ zoals in het unilaterale boek met ideeën van de Brusselse minister-president, de zogenaamde ‘Richtlijnen Brussel-Europa’ (voorjaar 2002). Dat deze richtlijnen een fundamentelere impact hebben dan de ideeën gelanceerd in de denktank mag blijken uit een recente uitspraak van de Brussels minister-president: ‘En zoals u weet heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het laatste woord voor elke steen die wordt verlegd, omdat wij de bouwvergunning geven.’

Hoe moet het nu verder? De alliantie krijgt zes maanden tijd om haar ‘ding’ te doen, ondertussen worden door de huisaannemer in de buurt twee nieuwe kantoorgebouwen opgetrokken, mag de Brusselse regering allerhande vergunningen blijven afleveren en mag de federale regering zich bezinnen over de toekomst van de openbare ruimte op ‘Ground Euro’. Het wordt een ware uitdaging om hier a posteriori samenhang in te brengen en dat in een stad zonder een hedendaagse visie – aan welke Bilbao haar stedelijk succes te danken heeft. In de tussentijd wordt ook gedacht twee wedstrijden te organiseren, niemand weet nog waarom, maar belofte maakt schuld moet premier Verhofstadt denken. Het lijkt mij echter des te interessanter om dit proces nu ter discussie te stellen, ijle discussies over dynamische samenhang tussen statische instanties van tafel te vegen, en op zoek te gaan naar een hedendaagse strategische stedenbouwkundige samenhang en ambitieniveau op het politieke Europees-Belgisch-Brusselse niveau. Daar ligt de enige toekomst en ambitie voor ‘Ground Euro’ en Brussel in het algemeen. Dan kunnen we Spaans-Belgische allianties daadwerkelijk taxeren op hun kwaliteiten.

Klein detail echter, het grote stedelijke voorbeeld van Benoit Moritz en de Brusselse minister-president is ‘Euralille’. Er bestaan mensen die hem kunnen uitleggen op basis van welke politieke visie en wil dat project tot een Europees archetype van stedelijke vernieuwing is uitgegroeid.