Dat vrijkomende stedelijke industrieterreinen niet hoéven te worden volgebouwd met woningen, kantoren en andere commerciële functies weet iedereen maar slechts zelden kiest een gemeente voor het – in ieder geval op korte termijn – economisch minder rendabele ‘niet bebouwen’. Voor het herontwikkelen van een spoorwegemplacement in Antwerpen werd een uitzondering gemaakt.
Het spoorwegemplacement in Antwerpen-Noord vormt een scheidslijn tussen de noordelijke wijken en de binnenstad. De Belgische Spoorwegen (eigenaar van het terrein) staakt zijn werkzaamheden op deze locatie zodat binnenkort een terrein met een lengte van 1,6 kilometer en een oppervlakte van 24 hectare vrij komt, evenals de bijbehorende spoorweggebouwen.
Voor de gemeente Antwerpen staat vast dat hier 'een nieuwe en hoogstaande stedelijke ruimte' moest gaan ontstaan. En minstens zo belangrijk, de locatie dient te gaan fungeren als motor voor de her- en opwaardering van de omliggende wijken Dam, Stuivenberg en Seefhoek; de ruggengraat dient als metafoor. Het terrein moet ontwikkeld worden tot een 'stedelijk open en transparant landschapspark' waarbij de publieke groene ruimte de drager dient te worden voor alle ontwikkelingen op het terrein. De locatie ter hoogte van de Noorderplaats kan bestemd worden voor hoge bebouwing met een gemengde functie.
Onder de titel Spoor_Noord organiseerde de gemeente vorig jaar een prijsvraag. Na een eerste ronde werden vijf bureau's – Neutelings Riedijk Architecten i.s.m. Martha Schwartz, West 8, Technum, Stramien en Studio03 i.s.m. buro Kromwijk – uitgenodigd hun ontwerp verder uit te werken. Een jury onder voorzittersschap van de Vlaamse bouwmeester Bob van Reeth koos eind januari unaniem voor het ontwerp van het Milanese Studio03 (Bernardo Secchi en Paola Vigano), en Maastrichtse buro Kromwijk.
toekomst
Het ontwerp getiteld Villages and metropolis onderscheidt zich van de andere plannen omdat het vooral een ontwikkelingsstrategie is. Het gaat uit van een aantal beeldbepalende elementen, het overige kan flexibel worden ingevuld. Opvallend is de leegte en de centrale as die de lengte van het gebied benadrukt. Deze oost-west as is uitsluitend bestemd voor fietsers, skaters en voetgangers, ook de verschillende noord-zuid verbindingen zijn uitsluitend bestemd voor langzaam verkeer. Het park zelf wordt ingericht met thematuinen en vijvers aan de randen, centraal komen sportvoorzieningen te liggen. De oude spoorgebouwen zullen verbouwd worden en mogelijk dienst doen als speelhangar voor kinderen, ateliers voor kunstenaars, partyhal, gasthuis voor buitenlandse studenten en andere buurtoverstijgende publieksgerichte functies. Aan de Noorderplaats komen kantoren, woningen, winkels, en parkeervoorzieningen.
Juist de mening van functies die verschillende schaalniveau's bedienen maakt het plan spannend en mogelijk ook levensvatbaar; de omringende buurten krijgen onder meer een park maar ook 'de stad' profiteert van de nieuwe sportvelden, de nieuwe atelierruimten en dergelijke. Door juist de bestaande gebouwen te gebruiken voor activiteiten die ook 's avonds plaats vinden zal niet het hele park er uitgestorven bij liggen wanneer het donker wordt.
De planning is dat men in 2005 begint met de werkzaamheden, nadat de vervuilde grond is opgeruimd en archeologisch onderzoek is gepleegd, en in 2008 hoopt men in Antwerpen 18 hectare groen rijker te zijn.