Terwijl de Nederlandse overheid de laatste jaren krampachtige pogingen onderneemt om alle forensen in de trein te krijgen, maar ondertussen het spoor niet onderhoudt en toestaat dat de prijs van het kaartje stijgt, blijven de forensen natuurlijk lekker in de auto zitten. Waarom?
Logisch: in de file staan is leuk. Want wie wil er nou niet in een goede stoel achteroverleunen in de eigen tweede woning, van alle gemakken voorzien? En via de achteruitkijkspiegel naar de buren gluren is een bevredigende bezigheid voor iedere doorgewinterde voyeur. Het is in ieder geval leuker dan met zes personen op één vierkante meter in een stinkend tussenbalkon van de trein staan, wachtend voor een rood sein, terwijl er een vouwfiets in je kuiten prikt en ouwe vent met huiduitslag in je gezicht staat te ademen.
Bereikbaarheid
Tot zover de spits, want dat is maar één kort moment van de dag. Doorgaans is er niets aan de hand in Nederland. Tussen tien uur s ochtends en ongeveer drie uur s middags, én natuurlijk s nachts, zijn de wegen heerlijk leeg en kan je gewoon je gang gaan als automobilist. Toch nemen ontwerpers, van wat voor pluimage dan ook, altijd weer de spits als uitgangspunt voor hun plannen. De spits is een probleem, zeggen ze dan. Onzin, dat geldt alleen voor de trein, zoals we net hebben gezien. Vanwaar deze fixatie op capaciteitsplanning? Waarom is bereikbaarheid altijd gerelateerd aan files en vertragingen? Waarom kijken we niet eens een keertje naar wat je allemaal kan bereiken vanuit een bepaald gebied? Dat zou wat zijn, als we de herinrichting van Nederland laten geschieden door per gebied te kijken naar de hoeveelheid arbeidsplaatsen, hoogopgeleiden, voorzieningen of stadsparken die binnen 30 minuten gaans liggen. Maar daar is ontwerpend Nederland schijnbaar nog niet aan toe.
Asfalt
En het gaat nog erger worden, want straks krijgen we in Rotterdam de eerste Nederlandse Architectuurbiënnale, met als thema mobiliteit, en dan vooral de esthetiek van de snelweg. Onder leiding van Francine Houben wordt ons uitzicht vanuit de auto straks georchestreerd, bepaald en van iedere toevalligheid en verrassing ontdaan. Zit je net lekker in de file van een nieuwe cd te genieten, krijg je een door Houben bedacht uitzicht te verwerken. Dat heeft net zo weinig zin als het verbeteren van de openbare ruimte met niets meer dan een ander steentje op de vloer. Een zorgwekkende situatie die tegelijkertijd voorbij gaat aan de pracht van onze wegen. Het zwarte asfalt na een regenbui, de volstrekt logische plaatsing van de witte belijning, de vergezichten, de geluidswallen, de platheid van Holland: ik durf de stelling aan dat Nederland vanaf de snelweg op zn ruigst, mooist of elegantst is, net als vroeger vanaf de rivier. Iedereen die wel eens vanaf Amsterdam door de polders naar Groningen is gereden, of het Prins Clausplein langs het hoogste punt heeft genomen, zal dat beamen. Ook voor de nachtelijk automobilist valt er erg veel te genieten: alle neonreclames die, omdat het donker is, van de Randstad bijna één stad maken, of de enorme de hemel in stralende lichtbakken van het kassengebied, of het betoverende sciencefictionlandschap van DSM in Limburg by night. Maar daar hoor je architecten nooit over.
Beenruimte
Als architecten dan per se toch iets willen met het thema mobiliteit, besteedt dan geld en energie aan bijvoorbeeld meer beenruimte in de milieuvriendelijke trein, of aan een systeem van timemanagement waardoor er op een bepaald tracé meer.
Architecten kunnen toch zo goed organiseren? Nou dan. Tot nu toe is de belangrijkste bijdrage van het architectengilde aan het werken aan de weg het te pas en te onpas laten vallen van het woord strip, engels voor strook, en nu het esthetiserende troetelnaampje voor ieder stukje asfalt langer dan honderd meter. Als we het aan architecten overlaten hebben we straks in Nederland een invoegstrip, de carpoolstrip, de rijstrip en de vluchtstrip, die ik bij deze meteen ga nemen, om snel ver weg te zijn van het al jaren overontworpen Holland. Handen af van de snelweg!