Feature

West meets East (1)

Barbara Nieuwkoop reist door Zuidoost Azië en zal op onregelmatige tijden verslag doen van haar bevindingen. Als eerste een bericht over Myanmar, voorheen Birma: de grootste heroïneproducent ter wereld, waar rond de 4.000 pagoden staan, en waar internetten en praten over politiek verboden is.

Yangoon is de hoofdstad van Myanmar en ligt aan de Golf van Bengalen. Het centrum dat in het zuiden van de stad aan de golf ligt, is het oudste deel van Yangoon. Het stratenplan is gridvormig en werd in de negentiende eeuw door de Engelsen aangelegd. Dicht bij de haven zijn veel gebouwen te zien die uit de bijna honderdvijftig jaar durende Engelse overheersing dateren. In heel Myanmar staat door de lange overheersing het grootste aantal 19de en 20ste eeuwse gebouwen van heel zuidoost Azië. Aan kolonialisme is niets romantisch maar koloniale architectuur daarentegen roept bij mij toch een opgewonden gevoel op. Het is waarschijnlijk de herkenning tussen al het Aziatische – tijdens mijn studie kunstgeschiedenis werd er nooit aandacht geschonken aan niet-westerse bouwstijlen.

Yangoon is ook een stad vol boeddhistische stupa's, hindoetempels, moskeeën, katholieke en anglicaanse kerken, en godshuizen van baptisten. Hier hebben nog geen supersonische ruimtelijke ontwikkelingen plaatsgevonden zoals in een hoop andere Aziatische steden; het is een exotische en rustige stad met 4 miljoen inwoners.

In het midden van het centrum staat de 46 meter hoge Sule pagode, een van de vier gouden pagoden die het land rijk is. Het is een prachtige bouwwerk met een blinkende zedi. Het bovenste deel van de pagode is bekroond door een fonkelende hti, de 'umbrella'. Het is een ontmoetingsplaats en een oriëntatiepunt. Maar ook hier in het centrum loert de grote vooruitgang. De moderniteit, waarover collectief lijkt te zijn afgesproken dat dat het beste is wat je als land kunt nastreven, ligt hier ook op de loer.

Vijftig meter bij de Sule pagode vandaan staan twee enorme betonskeletten van elk 100 meter hoog. Bij een van de torens is een begin gemaakt met het aanbrengen van een groenblauwe glazen gevelbekleding. De kantoren staan naast een stadspark, de Mahabandoola tuin met het monument voor de onafhankelijkheid, en aan een van de hoofdstraten die naar de Sule pagode leiden. Mijn eerste conclusie is dat Myanmar bij de economisch groten van Azië wil horen. Na een gesprek met een professor in de architectuur blijkt dat echter iets genuanceerder te liggen.

De eerste schrikbarende onthulling is dat de betonskeletten er al drie jaar zo bij staan. Stel je voor dat vlak bij de Dam in Amsterdam, ongeveer achter het Magna Plaza, twee skeletten als de Amsteltower staan, en dat al drie jaar lang. Door de militaire machtsgreep in 1962 zijn de ontwikkelingen in onder andere de constructie- en bouwtechnologie sterk achtergebleven ten opzichte van de buurlanden. Hierdoor is 95% van alle gebouwen in Yangoon niet hoger dan vijf verdiepingen. Hoewel er door een nieuwe regering in 1988 meer vrijheid ontstond, werd de universiteit van Yangoon na rellen voor zes jaar gesloten. Tel hierbij het uitblijven van buitenlandse investeerders op en een chronisch tekort aan bouwmaterialen en je hebt een verklaring voor de schrijnende situatie in de bouwnijverheid.

Het huidige militaire regime wil graag economische vooruitgang en stelt de moderniteit van buurland Thailand als het grote voorbeeld. De twee kantoren zijn het eigendom van een alliantie tussen een constructiebedrijf uit Myanmar en een Thaise ontwikkelaar. Sinds 1996 zijn dit soort allianties toegestaan voor het bouwen van hotels waardoor er de afgelopen zes jaar een bouwexplosie van met name dure hotels te zien is. Toerisme wordt gezien als het speerpunt voor de economische ontwikkeling. Een ander voorbeeld van vooruitgang is de verbetering van het wegennet. Een paar jaar geleden heeft de regering miljoenen gestoken in het verbeteren van het wegenstelsel. Al het geld is blijven steken bij de hoofdaannemers die hun werknemers niet betaalden waardoor alles stil kwam te liggen. Vorig jaar zijn er contracten afgesloten met vijf bedrijven. Het werk wordt nu wel uitgevoerd door vooral kinderen in de leeftijd van 12 tot 20.

De casco's in Yangoon lijken de situatie te symboliseren waarin het land verkeert, moderniteit zonder vernieuwing is nu eenmaal niet mogelijk.