In de NAi-reeks van grote monografische tentoonstellingen over ‘vernieuwende’ architecten wordt in samenwerking met het desbetreffende bureau een ruimtelijke installatie ontworpen waarin het werk wordt getoond. Na Daniel Libeskind, Morphosis en UN Studio is het nu de beurt aan het New Yorkse bureau Asymptote.
'De toekomst nabij: The Asymptote experience' is de titel van de tentoonstelling die het werk toont van Hani Rashid (1958) en Lise Anne Couture (1959). Het bureau geldt als nieuw en experimenteel. Rashid en Couture behoren tot die groep van bekende architecten die de wereld rondvliegen om lezingen te geven en hun experimentele architectuurontwerpen te tonen.
Het werk van het in 1988 opgerichte Asymptote ontwikkelt zich langs vier lijnen, aldus de introductietekst bij de tentoonstelling. Er wordt gebruik gemaakt van de 'collage' omdat dit de mogelijkheid biedt beelden samen te brengen en te vervormen tot 'sterke dubbelzinnige composities'. Technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om beelden en data samen te vatten in de 'curve'. De collages worden hiermee eindeloze, ononderbroken oppervlaktes. Daarnaast werkt Asymptote met 'projectie'. Gebruik makend van de 'collage' en de 'curve' levert de 'projectie' beelden op die niets meer met de werkelijkheid te maken hebben, waarbij de oppervlaktes en vormen voortdurend worden gemanipuleerd. De complexiteit die dit oplevert kan begrepen worden door het 'wiskundige veld'. 'Op deze manier ontstaat een complete vrijheid van context waarin architectuur zich kan ontplooien tot nieuwe vormen, structuren en ruimtes.' De inrichting die het bureau voor de tentoonstelling heeft ontworpen 'creëert een stedelijk veld dat als drager van het oeuvre de consistentie daarbinnen én de grote variëteit laat zien'.
In tegenstelling tot de architectonische vernieuwing die geëxposeerd wordt, is de opzet van de tentoonstelling zelf opvallend traditioneel: min of meer chronologisch geordend, rechts van de entree beginnend met Steel Clouds, een prijswinnend ontwerp uit 1988 voor gedeeltelijke overbouwing van de Hollywood Freeway in Los Angeles, en eindigend met gerealiseerd werk waaronder Hydrapier, een paviljoen voor de Floriade (Haarlemmermeer 2001). Het vroege werk tot ongeveer 1994 vertoont duidelijke stijlovereenkomsten met het werk van bijvoorbeeld Bernard Tschumi of (generatiegenoot) Neil Denari en met het werk van de architecten die in 1988 onder de titel Deconstructivist Architecture op een MOMA tentoonstelling door Philip Johnson waren samengebracht.
De collages uit deze vroege periode zoals Paris Optigraphs (1990) zijn niet onaardig en soms zelfs aandoenlijk; 'het zoeken' druipt er vanaf. Ergens rond 1994 vindt er een grote verandering plaats. Met de (nieuwe) mogelijkheden die de computer biedt, doet de 'curve' haar intrede, zoals te zien bij de installatie Hyperfine Splittering (1992-1994) en het prijsvraagontwerp Architexturing Copenhagen uit 1995. Nog geavanceerdere technische mogelijkheden liggen ten grondslag aan installaties als B. Scapes (1999), I. Scapes (1999) en M. Scapes (2001): vormgegeven beweging die verandert door de interactie met de omgeving. Deze 'projectie' vindt ook haar weerslag in prijsvraagontwerpen voor het Eyebeam Museum in New York (2001) en het Mercedes Benz automobiel Museum in Stuttgart (2001) en in gerealiseerd werk als Hydrapier en de winkelinrichting voor Carlos Miele in New York (2003). De nieuwste ontwikkeling in het werk van Aymptote is het 'veld', te ervaren op de tentoonstelling door de Flux 3.0, een installatie uit 2002 die oorspronkelijk ontworpen was voor de Documenta 11 in Kassel, en die in het NAi is gereconstrueerd.
boven: Hydrapier Haarlemmermeer
onder: IJspaviljoen voor ‘Snow Show’ in Lapland
De grote vraag is natuurlijk: levert dit alles nieuwe architectuur, nieuwe ervaringen op? Deze vraag is moeilijk te beantwoorden. Anders dan veel architecten uit de groep van experimentelen – Kas Oosterhuis, NOX, UN Studio, Daniel Libeskind, Makoto Sei Watanabe, Zaha Hadid, Coop Himmelb(l)au – heeft Asymptote afgezien van enige tentoonstelingsinstallaties, een winkelinrichting en 3DTF, een 3D vertaling van beursgrafieken op de New Yorkse beursvloer, in haar 15 jarig bestaan pas één (tijdelijk) gebouw – de Hydrapier -gerealiseerd. De vele maquettes die op de tentoonstelling te zien zijn lijken bijna te smeken om uitgekozen te worden voor realisatie. Daarnaast presenteert het bureau zich als theoretisch. Uiteraard sluiten theorie en praktijk elkaar niet uit maar op de een of andere manier wil het bij Asymptote niet tot een synthese tussen de twee komen, waardoor de installaties bijna vormstudies worden. Daarnaast zijn sommige toelichtingen bij de projecten werkelijk tenenkrommend. Een willekeurig voorbeeld. In het Finse Lapland vindt in 2004 een Sneeuw Show plaats. Architecten en kunstenaars zijn gevraagd een paviljoen te maken van sneeuw. Over hun ontwerp schrijven Rashid en Couture: 'Met dit werk wordt geprobeerd de verzamelde natuurkrachten bruikbaar te maken voor de vorming van een tastbare bewoonbare omgeving.' Voor de duidelijkheid, het ontwerp is niet veel meer dan een enigszins 'gemorphte', reuze-iglo.
Het wordt hoog tijd dat Asymptote een echte bouwopdracht krijgt, voor iets dat minimaal vijftien jaar moet blijven staan in weer en wind. Dan kan pas echt bepaald worden of de toekomst nabij was in hun werk.