Het contrast kan nauwelijks groter zijn, in de benedenzaal van het NAi is nog de lichtheid van Asymptote te zien, terwijl Zaal 2 in het teken staat van de bonkigheid van Neutelings Riedijk Architecten. Gisteren werd in het NAi ook de monografie Aan het werk gepresenteerd, over en door Neutelings Riedijk.
'Bouwen gaat over zwaarte', zegt Willem Jan Neutelings, hij wil 'dikke, vette, Rubensachtige gebouwen maken met wulpse uitstulpingen en stoere spierballen'. Neutelings Riedijk Architecten werd in 1992 opgericht door Willem Jan Neutelings en Michiel Riedijk. Vanaf de start van het bureau ontwerpen ze kloeke volumes met veelal tactiele gevelbekleding. Zonder uitzondering zijn het robuuste, sculpturale bakens in de stad. Hoe deze gebouwen ontworpen worden vertellen beide architecten op de video die Jord den Hollander maakte en die te zien is op de tentoonstelling. 'Architectuur is een mentale constructie [ ] ontwerpen doe je met je hoofd, tekeningen en modellen. Het model staat voor een gestold concept, een representatie van architectuur, maar is zelf geen architectuur.' Voor een opgave worden tientallen en soms wel honderd tot tweehonderd maquettes gemaakt. In eenvoudige hoofdvormen wordt gesneden en gehakt, totdat er een 'aansprekend volume' is gevonden. Dit model wordt bekleed met verschillende lagen, ook weer net zo lang totdat het een bevredigend beeld oplevert.
Als kostbare archeologische vondsten zijn in een donkere ruimte vijftien zorgvuldig uitgelichte maquettes op hoge sokkels gezet. De opstelling nodigt de bezoeker uit om het gebouw als een sculptuur aan alle zijden te bekijken, een kans die bij gerealiseerd werk slechts een enkele keer wordt gegund. De getoonde modellen zijn gerealiseerde, nog te realiseren en niet gerealiseerde ontwerpen uit de periode 1992 tot 2003. Zo staat er hun voorstel voor het hoofdkantoor van de ABN/AMRO (1992), de inzending voor de prijsvraag voor het Grand Egyptian Museum in Gizeh (2002) en het ontwerp voor het Nederlands Audiovisueel Archief in Hilversum dat naar verwachting in 2005 wordt opgeleverd.
foto van maquettes uit het boek
Net zo kloek als hun gebouwen is de monografie Aan het Werk, Neutelings Riedijk Architecten waarvan de openingszin luidt: 'Dit boek gaat over het ontwerpen van gebouwen'. De projecten zijn geordend aan de hand van de thema's: sculptuur, holte, scenario, zintuigen, bouwen, textuur en nog tien andere: 'Deze thema's zijn een greep uit onze ontwerpgewoontes en geven inzicht in onze werkwijze.' Ieder begrip wordt verduidelijkt aan de hand van zeven projecten waarvan steeds het laatste project, exemplarisch voor het behandelde thema, gerealiseerd is. Omdat de ontwerpen een thema illustreren komen sommige op meerdere plaatsen terug. De projecten zelf worden geïllustreerd op een voor dat thema geëigende manier. Zo worden van de projecten die gerangschikt staan onder 'sculptuur' alleen maquettes getoond en van het gerealiseerde werk enkel foto's van de gevel. De plattegronden van een aantal woongebouwen zijn te vinden in het hoofdstuk Schikking. Aan het werk is nadrukkelijk geen projectenboek, eerder een receptenboek. Maar wel eentje met heel veel plaatjes en weinig woorden. En de woorden die er in staan, vormen heldere en begrijpelijke zinnen. Mochten Neutelings Riedijk een motto hebben, dan is dat vast 'niet mauwen maar bouwen'. Hoe ze dat doen is te zien op de expositie en in het boek.