Op vrijdag 12 maart zijn de eerste plannen voor het Utrechtse Stationsgebied gepresenteerd: een voorlopig ontwerp voor de openbaar vervoerterminal van Benthem Crouwel en de ontwerpstudie voor een sloop- en uitbreidingsoperatie van Muziekcentrum Vredenburg van Herman Hertzberger.
1. het nieuwe Muziekpaleis (ill. UBIK mh)
2. Transformatie van oud naar nieuw (ill. Architectuurstudio Hertzberger)
Een muziekpaleis als aanjager
Een even cruciaal onderdeel van het Masterplan Stationsgebied is de toekomst van het huidige Muziekcentrum Vredenburg. Het gebouw bevindt zich weliswaar in een hoekje van het plangebied, maar het heeft een culturele functie en daar verwachten planners en stadsbestuurders tegenwoordig veel van als het gaat om de promotie van de stad en van het genereren van een levendig stedelijk gebied. Bij de planvorming voor Hoog Catherijne werd eind jaren zestig door architecten als Hertzberger en Van Klingeren al gepleit voor het plaatsen van culturele functies midden in het winkelgebied. Daar is het nooit van gekomen.
Ook in de nieuwe plannen blijft de huidige positie gehandhaafd, met name omdat de muziekzaal van het huidige Vredenburg zodanig om zijn akoestische kwaliteiten wordt gewaardeerd dat sloop onaanvaardbaar werd geacht.
Dat Architectuurstudio Hertzberger als eerste een ontwerpstudie naar de haalbaarheid verricht is op zijn minst een opmerkelijk staaltje van zelfkritiek. Van het wat al te gemakkelijk als 'ondoordringbare betonklomp' of 'ontspoorde kleinschaligheid' afgedane Vredenburg resteert straks niet meer dan de grote zaal. Om met behoud van deze zaal het resterende programma te realiseren – 20.000 m2 met vijf zalen waaronder een popzaal voor Tivoli en een jazzpodium, een nieuw plein Vredenburg van minimaal 60×100 meter en 20.000 m2 winkels rondom het nieuwe plein – is bepaald geen gemakkelijke opgave.
Het recept in grote lijnen: alles slopen rondom de huidige grote zaal, daarop een tafel plaatsen en op het tafelblad een groot deel van de nieuwe functies onderbrengen, rond de voet nog wat functies toevoegen waaronder een verdiept gelegen popzaal en alles afronden door een glazen stolp over het geheel te plaatsen. Het resultaat is een 43 meter hoge, transparante toren die volop zichtbaar zal zijn. 'Een unieke stapeling van de tijd en de architectuur' aldus Herman Hertzberger. Het college van B&W noemt het resultaat 'een fraai ontwerp, dat de gemeentelijke ambitie goed weergeeft'.
Het programma van eisen wordt gerealiseerd en bouwtechnisch kan het allemaal, of het nieuwe Muziekpaleis er in deze vorm komt hangt – gezien het enthousiasme over het nieuwe studieplan – nu alleen nog maar af van de financiële haalbaarheid. In april hoopt B&W hierover een beslissing te nemen en Hertzberger opdracht te geven voor de verdere uitwerking van dit sloop en wederopbouwplan. Als alles meezit gaan de deuren van het nieuwe Muziekpaleis in 2010 open.
Station als brug
Met de presentatie van beide plannen zet de gemeente een eerste stap in de richting van de realisatie van het Masterplan Stationsgebied, dat afgelopen december door de gemeenteraad werd goedgekeurd. Het station vormt – opgevoerd tot Openbaar Vervoer Terminal – ook in de toekomst de belangrijkste logistieke en ruimtelijke knoop van het nieuwe Stationsgebied. Als brug tussen het Jaarbeursterrein aan de ene zijde van de Spoorzone en het winkel- en stadscentrum aan de ander zijde.
Het Rijk en de gemeente Utrecht treden op als gezamenlijke opdrachtgevers voor de OV-Terminal. Namens beide opdrachtgevers heeft ProRail een voorlopig ontwerp gemaakt, in samenwerking met architectenbureau Benthem Crouwel. Het bureau is vanaf het begin van het ontwerpproces betrokken geweest. Het programma van eisen voor de terminal bestond uit een drietal hoofdpunten: het faciliteren van het groeiende aantal reizigers, het creëren van gelijkwaardige hoofdingangen aan het huidige Stationsplein aan de oostkant en het nieuwe Stationsplein-West aan de Jaarbeurskant en het inpassen van 5000 m2 stationsgerelateerde winkels.
Het voorlopig ontwerp wordt gedomineerd door een ruime lichte hal, met een golvende dakconstructie. De winkels in de hal komen in een lange strip langs de noordzijde van de hal, binnen glazen wanden. De zuidzijde van de hal heeft één lange, glazen wand, met uitzicht op de sporen. Met name de aansluiting van de beide entreegebieden wordt een van de cruciale punten voor een succes van het Masterplan voor het totale stationsgebied. Aangezien er voor de beide aansluitende pleinen nog geen ontwerp is gemaakt – de gemeente is verantwoordelijk voor de pleinen, ProRail doet de terminal – blijft het vooralsnog gissen of het nieuwe station ook daadwerkelijk een brug tussen de stadsdelen zal slaan. Met de brug van Benthem Crouwel zelf komt het wel goed, nu de aanlandingen nog. Met de bouw zal naar verwachting in 2006 worden gestart. Het nieuwe station kan in 2010 gereed zijn.