Exact één jaar na de Amerikaanse inval in Irak, ondernam de alliantie Archis-AMO een verwant event in Brussel: de bevrijding van de Europeanen van de identiteitstirannie en van de onbekendheid met haar hoofdstad. Het effect was tegengesteld: Brussel bezorgde de deelnemers shock and awe en de troepen twisten onderling over de te volgen European Identity-strategie. Een verslag van een embedded architect.
Het RSVP-event ‘European Identities’ van 20 maart was de derde in een rij van negen grootstedelijke acties die Archis-AMO dit jaar onderneemt. Na twee events in Berlijn stond nu Brussel op het programma. RSVP staat voor Response-based Events – en voor het Franse AUB ‘Répondez s’il vous plaît’. Het wordt telkens opgezet rond één centraal thema; deelnemers kunnen daarop reageren, voorstellen voor evenementen lanceren en de invulling daarvan bepalen. Inschrijven is noodzakelijk. Het programma, tijdstip en de locatie worden pas enkele dagen vooraf bekend gemaakt. Dit jaar worden vergelijkbare acties rond shrink, perversion, paranoia, going, time en heritage ondernomen in New York, Athene, Amman, Moskou, Beijing en Shanghai. Participatie en actie staan centraal, wat resulteerde in een à la recherche du temps perdu gevoel: zaterdagnamiddagen slijten in jeugdverenigingen waarbij de leiders ons overtuigden van hun spelletjes, wij de daarin liggende ‘zelfgeboorte’ tot ideologie verhieven en waarvan we zelden zonder kleerscheuren thuis kwamen. Op een vergelijkbaar (maar volwassen) publiek van denkers, ontwerpers en andere mensen richt RSVP zich. Lokaal of internationaal, het maakt niet uit. Met de intentie om deze vluchtige massa van gelijk- of andersgestemden samen te brengen rond een probleemstelling, deze uit te diepen en nieuwe vragen te stellen.
In Brussel stond het statement ‘From a distance, Europe appears to be unifying. From within we know better‘ centraal. Het event bestond uit twee luiken: Brussels veldonderzoek (in de wandelgangen opperde iemand dat RSVP hier stond voor Research Society for Visual Pollution) met daarnaast reflectie en discussie. Iedere deelnemer kreeg vooraf instructies waar te verzamelen. In perfecte Brusselse weeromstandigheden (een constante dreiging van regenbuien) verzamelden vier groepen zich bij de Grote Moskee in de Europese Wijk, het Atomium, de basiliek van Koekelberg en het Noordstation.
De eerste groep ging de confrontatie met de bureaucratisch-pittoreske architectuur op Ground Euro aan en demystificeerde, in een wandeling waarbij de ontwikkeling van de wijk werd belicht, daarvan het ongeplande. De tweede groep had de intentie om Mini-Europe te bezoeken. Aangezien dit gesloten was togen ze richting de hoogste bol van het Atomium en bekeken het met bibberende knieën, terwijl de relatie tussen Expo’s en groeiende economieën (zoals destijds in Brussel, Montréal en wellicht Beijing in 2010) in perspectief en als instigator van stedelijke ontwikkeling werd besproken. De derde groep ging naar de neo-Byzantijnse Basiliek van Koekelberg die als vijfde grootste ter wereld gerangschikt staat en gebouwd werd tussen 1905 en 1970. Die lange bouwperiode weerspiegelt niet de grootsheid van een architect, maar blijkt het gevolg van het staccato van de maatschappelijke evolutie (wereldoorlogen en andere crisissen). De vierde groep penetreerde in het hart van de multiculturele samenleving – de Brabantstraat – en sloot zich vervolgens aan bij de anti-oorlogsbetoging tussen het Noord- en Zuidstation.
De voltallige groep bediscussieerde vervolgens in de ruimte van roomade het vraagstuk van de Europese Identiteit. Ole Bouman (Archis) kwam met enkele ankerpunten voor een discussie over identiteit: de raison d’être van de architectuur binnen deze discussie, de zoektocht naar ‘de ander in onszelf’ en de analyse dat Europa nog herstellende is van een vijftig jaar durende machtsstrijd tussen grootmachten (USSR versus USA). Verschillende presentaties belichtten het vraagstuk. AMO ging grafisch op de door hen ingeslagen weg (zie het boek en de tentoonstelling Content) verder met Prodi als Grote Roerganger en Bush als bad guy, dit doet vermoeden dat hun Euro-tentoonstelling in juni smullen wordt voor gniffelende Euromythomanen. Verder gaven o.a. Alexander D’Hooghe (Brussels as an European Myth Project), MUST (Euroscapes), Mappingworlds (over hun opdracht voor de European Policy Centre, zie website) uitleg bij hun onderzoek en werden aan de Europese identiteit gerelateerde events als PermEUbility, Transeuropeanpicnic en Vilnius-project van uitleg voorzien. De aansluitende discussie laveerde tussen pathologische generalisaties (Brussel is gezichtsloos, zonder identiteit dus ideaal, onze Europese Hoofdstad verdient beter), realistische twijfels (de zoektocht naar een realistisch antwoord op de zelfopgelegde illusie van de identiteit), wat bedenkelijke statements over de vermeende eeuwige en vaste identiteit van de USA tegenover die van het versplinterde Europa, iron curtains en golden curtains en perspectieven: wat is de perceptie van een andere continent op de Europese Identiteit? De overheersende dramatische toon was typerend voor een discussie over Europese Identiteit. Dan denk ik meestal aan Peter Sloterdijk die in ‘Eurotaoisme’ een interessante passage wijdt aan de zelfgeboorte waarin het subject zijn eigen inhoud tot stand brengt door ascese (een oefening van de wil in het zich onthouden). Europa is, lijkt me, momenteel ook aan die zelfgeboorte bezig. Dus laten we ons met ascetische wil aan dat project wijden, dat zal onze identiteit zijn.
Dit RSVP-event van Archis-AMO vond het perfecte evenwicht tussen relaxed veldonderzoek, discussies en de kennismaking met andere geëngageerde deelnemers. In deze vorm ontdoet Archis de participatie van haar kneuterigheid, zijn ze scouts in letterlijke zin (als verkenners van het veld) en brengen ze dit samen in een stedelijke happening die naar meer doet verlangen.