Feature

De kunst van het weglaten

Dat architectuur en budgetten niet altijd goed samengaan is bekend. Toch maakt het Franse bureau Lacaton & Vassal het tot hun uitgangspunt. Dat dit ook nog interessante architectuur oplevert, is spraakmakend. In Berlage lichte Anne Lacaton hun werk toe. Een verslag van Janneke van Bergen.

Het eerste dat opvalt aan het werk van Lacaton & Vassal zijn de enorm lage budgetten waarmee de projecten worden gerealiseerd, zoals een woonhuis in Floirac voor 65.000 euro, of 14 sociale woningen in Mulhouse voor 1.000.000 euro. Ze draaien er hun hand niet voor om. Sterker nog: wat uit nood geboren wordt, verdient het toch om bijzonder te zijn, er moeten immers mensen in wonen en leven. Hierbij gaan ze uit van het meest banale gegeven, zo veel mogelijk ruimte voor zo min mogelijk geld. Om dit te bewerkstelligen worden goedkope industriële bouwproducten toegepast, zoals die van de kassenbouw. Met prefab kassen als basis, waarbij slechts de helft wordt geïsoleerd, vervaardigen Lacaton & Vassal woningen met een minimaal budget maar met een zee aan ruimte.

Een voorbeeld hiervan zijn de woningen Latapie in Floirac en Maison Coutras. Achter de woningen gaan verhalen van mensen schuil, die Anne ons uitvoerig uit de doeken doet. Het levert grappige beelden op van huizen gevuld met rommel, honden en antieke kasten tegen een achtergrond van de high-tech kassenbouwtechniek. Wie hier doorheen kijkt ziet ook de vernieuwing die voortkomt uit een economisch bewustzijn, zoals het verschillende zomer- en wintergebruik en de transparante constructies. Deze kunnen door het semi-permanente karakter van de kassen buiten de strenge regels van bouwtoezicht gehouden worden. Het resulteert in een minimale architectuur; maximaal ingezet voor de gebruiker en met een zeer bescheiden positie voor een architect.

Het levert uiteindelijk ook een nieuwe esthetiek op, wat nog het duidelijkst waar te nemen is in het onlangs geopende Palais de Tokyo, een instelling voor hedendaagse kunst in Parijs. Hier is het gestripte casco tot architectuur verklaard en het beperkte budget uitsluitend aangewend om het gebouw bruikbaar en toegankelijk te maken. Met het Djemaa el-Fna-plein in Marakech als metafoor is de ruimte open gelaten en kan het als podium voor de kunstenaars naar believen worden ingericht. De architectuur is opnieuw afwezig ten dienste van de gebruiker. Deze houding is uniek te noemen en levert hun terecht een nominatie voor de Mies van de Rohe Award op. Zoals Vedran Mimica (Berlage Instituut) vertelde had de jury hier nog een hele dobber aan; want hoe waardeer je een architect 'who does nothing'? 'You have to be precise to do nothing', vertelt Anne. Je moet beslissen waar het budget wel heen gaat, wat belangrijk is. Met veel liefde en toewijding wordt alles afgepast en gemeten totdat het hoogst haalbare is bereikt, want daar plukken de gebruikers de vruchten van. Lacaton en Vassal weten projecten te reduceren tot hun essentie en tonen zich daarmee meesters in de kunst van het weglaten.