Feature

Von Thuengens pleidooi voor Solar Power!

Philippine von Thuengen gaf op 18 maart een lezing in de Amsterdamse Academie van Bouwkunst. De titel van haar betoog ‘Energy Efficient Building’ zal iedere opdrachtgever onmiddellijk aanspreken. Toch kon Von Thuengen geen eigen voorbeelden laten zien, omdat ze ‘nog geen opdrachtgever bereid had gevonden om te betalen voor haar besparende ideeën’.

Wat begon als een eerstejaars college bouwfysica, werd gaandeweg een bij vlagen vertederend verhaal van een jonge architecte die het beste voor heeft met de wereld. Onderzoekend en docerend aan de universiteit van Aachen en ontwerpend aan concrete bouwopgaven is de zoektocht naar energie-efficiënte gebouwen leidmotief in haar werk. Von Thuengen ziet het als haar taak om anderen te enthousiasmeren voor dit thema, waarbij ze vooral de nadruk legt op het gebruik van zonne-energie.

Haar onderzoek is vooral gebaseerd op, en verwijst naar literatuur van anderen. Op basis daarvan heeft Von Thuengen een lijst van ‘architectonische parameters’ samengesteld; punten waarop de architect in de schetsfase zijn gebouw zou moeten toetsen. Deze ‘architectonische parameters’ betreffen context (situatie en oriëntatie) met een welgemeende waarschuwing voor de schaduwwerking van bomen en struiken, compactheid waarbij de iglo als voorbeeld van efficiëntie dient, zonering van het programma met de historische referentie van de koeienstal rondom de woonfunctie in de boerderij, en tot slot warmte accumulerend vermogen en thermische isolatie. Dit alles gepresenteerd met de kanttekening dat het beter is om helemaal niet te bouwen dan energie efficiënt te bouwen.

De wijze les van deze avond was dat je in een vroeg stadium van het ontwerpproces moet nadenken over de gewenste gunstige energiehuishouding van je gebouw. Naarmate het proces vordert, zijn technische snufjes slechts lapmiddelen voor fundamenteel gemiste kansen in de schetsfase, aldus Von Thuengen.

Verhalen over zuinig omspringen met energie en slim gebruik maken van beschikbare natuurlijke energiebronnen lijken altijd ondersteund te moeten worden met saaie diagrammen en tabellen. Op een enkel voor de hand liggend voorbeeld van één van de gelauwerde architecten na, is de getoonde architectuur zelden overtuigend genoeg om de boodschap zonder al die theoretische en technische rechtvaardiging over te brengen. Hoe interessant het ook is om te weten dat gebouwen evenveel energie consumeren als de sectoren industrie en transport bij elkaar, en hoe confronterend het ook is om dat gegeven in een overzichtelijk diagrammetje voorgeschoteld te krijgen, denk ik dat architecten zich vooral laten overtuigen door aansprekende architectonische voorbeelden. Laat architecten gewoon lichtende voorbeelden zien en vertel ze dat het hartstikke leuk is om slim met daglicht te ontwerpen. Bovendien kan het aan de slag gaan met energetisch efficiënte concepten, vernieuwende en spraakmakende architectuur opleveren. Want het badhuis in Vals van Peter Zumthor en de Winery van Herzog & de Meuron zijn niet alleen beroemde gebouwen, maar zijn ook gebaseerd op het slim omgaan met de architectonische parameters zoals Von Thuengen die onderscheidt.

Ontwerp glazen huis (1995) / Marco Henssen & Robert Winkel

Von Thuengen zelf is de eerste om te erkennen dat energie efficiënte gebouwen niet automatisch tot architectonische hoogtepunten leiden. Ze vraagt daarom aandacht voor het architectonisch uitbaten van de randvoorwaarden die uit haar architectonische parameters naar voren komen. Architecten worden uitgedaagd om niet louter de voor de hand liggende besparende maatregelen klakkeloos over te nemen uit reeds gerealiseerde projecten, maar zelf na te denken over bestaande en nieuwe energiezuinige voorstellen.

Hoewel het betoog logischerwijs veel voorbeelden uit het Duitstalige gebied bevatte, was er toch ruimte voor, welgeteld, één enkel Hollands project. Het betrof hier een (niet gerealiseerd) energie efficiënt! glazen huis naar ontwerp van Robert Winkel (Mei architecten) en Marco Henssen (M3H).

Door Von Thuengen getoond eigen werk bestond uit een niet gerealiseerd ontwerp voor hergebruik van een oude spoorwegloods nabij het station van Solingen. Al met al geen overtuigend plan, bovendien gepresenteerd met een aantal oubollige potloodtekeningetjes. De vraag is of ze daar ooit een potentiële opdrachtgever mee over de streep trekt om te investeren in haar ideële toekomst.