Een plein dat met verschillende sfeergolven naar het water beweegt won afgelopen maandag de Utrechtse ideeënprijsvraag ‘Van Westplein naar Lombokplein’. In samenwerking met Aorta organiseerde de initiatiefgroep Bevaarbare Leidsche Rijn en Lombox een prijsvraag met symposium in Muziekcentrum Vredenburg.
De realisatie van het plein staat pas voor 2010 op de agenda. Maar de direct betrokkenen trachten de ontwerpopgave nu al op de agenda te zetten. De veelheid aan voorstellen en meningen op het symposium gaf aan dat dit geen overbodige luxe is.
De treinreiziger die Utrecht vanuit het noorden inrijdt ziet net voor het station ter rechterzijde een druk verkeersknooppunt. Dat is het Westplein. In de plannen voor het stationsgebied komt hier een kleinschalige verbinding tussen het oosten en het westen van de stad. Op het station bevindt zich de grootschalige verbinding, maar bij het Westplein is voorzien in een 'stadscorridor' op wijkniveau. Een corridor tussen de oude binnenstad en de wijk Lombok. Over land en over water. De Leidsche Rijn wordt weer in ere hersteld en het gemotoriseerd verkeer gaat ondergronds. Op het voormalige Westplein zijn 280 woningen, 3400 m2 winkels, kleine bedrijvigheid en een kleiner Lombokplein geprojecteerd. Hoewel de werkzaamheden pas in 2010 starten willen de betrokkenen de ideevorming over het plein nu al stimuleren.
‘Lombok Beach’ door Gert-Jan de Jong (ARC2 architectuurstudio) en Ernst van der Vecht
De ideeën van de 45 deelnemers, de winnaars in de diverse categorieën, de winnaar van de hoofdprijs en de panelleden van de afsluitende discussie liepen ver uiteen. Ze verraadden zeker geen onderliggende overeenstemming in het denken over pleinen. Het ontwerp van een plein verschilt nogal van het ontwerp van een gebouw. Zijn (plein)wanden vaak een gegeven, in het gebruik van de (plein)ruimte is juist veel ongewis. Er ontbrak wat dat betreft een uitgewerkt programma. De aanwezigen verschilden over allerlei zaken van mening. Of de verblijfskwaliteit van het plein voorrang moest krijgen boven de verbindingsfuncties ervan of omgekeerd. Of het plein op zichzelf moet staan of betrokken moet zijn op de omgeving. Of differentiatie van het plein naar gebruikersgroep de voorkeur verdient. Onbepaald was ook de keuze of het plein een vooraf vastgestelde, of juist flexibele identiteit moet krijgen. In het laatste geval wordt het plein, als bij een woonkamer, door de gebruikers naar behoeven ingericht. Ook was men niet eensgezind over de vraag of een plein rustig of levendig, leeg of vol moet zijn. In het laatste geval gaat de wijsheid dat een plein wordt gemaakt door de pleinwanden ook niet meer op.
De verschillen werden geïllustreerd door een rijk palet aan inzendingen. Wolbert van Dijk en Mirella Schout verbonden wijk en stad door de kop van Lombok, voorbij het spoor, de binnenstad in te laten steken. Job van Schuppen en Benny van der Plank gingen precies de omgekeerde weg en maakten een plein voor de hele stad, met sterke verbindingsfuncties zoals een vertrekpunt voor vaarroutes en een sculpturale, 12 meter hoge poort. Ze kregen hiervoor de prijs voor de meest toegankelijke inzending. Marc Polman maakte in plaats van een plein een haven aan de Leidsche Rijn en zette hierin een giga volière, vol uitheemse vogels, in de vorm van het Indische eiland Lombok. Hij kreeg er de originaliteitprijs voor. Charlotte Ernst zocht de intimiteit van een soort kasbah, met pleinruimte in de patio van een Nederlands islamitisch cultureel centrum. Ze kreeg hiervoor de aanmoedigingsprijs.
De hoofdprijs ging naar 'Lombok Beach' van de architecten Gert-Jan de Jong (ARC2 architectuurstudio) en Ernst van der Vecht. Dit plein is allesbehalve leeg, maar golfsgewijs naar gebruik gedifferentieerd. Het staat niet op zichzelf maar is sterk betrokken op het water en de overkant, hetgeen wel een zware wissel trekt op de bebouwing aldaar. Dat het plan gewonnen heeft bevreemdt niet. Maar het is de vraag of het futuristische golfkarakter, behalve interessant, ook past bij de architectuur van Lombok. De niet tot het ontwerp behorende golvend voorgestelde bebouwing op de achtergrond lijkt iets teveel van het goede. Een rechthoekig contrast is hier meer op zijn plaats. Veiligheidsmaatregelen zullen er helaas voor zorgen dat het effect van de pure golfvormen zal worden afgezwakt.