Recensie

Hybride bouwsels in de Appel

De Sloveense kunstenaar Marjetica Potrc, opgeleid als architect, houdt zich sinds een aantal jaren bezig met stedenbouw en architectuur die tot stand komt zonder de inbreng van gekwalificeerde bouwers. Haar bevindingen zijn op dit moment te zien in De Appel, centrum voor beeldende kunst in Amsterdam.

De introductie van de tentoonstelling beschrijft haar onderzoek als volgt: 'In analytische tekeningen en zelfgeconstrueerde bouwsels toont Potrc dat de manier waarop lokale bewoners met oplossingen komen en deze zelf uitvoeren soms beter functioneert dan de plannen die afkomstig zijn van de tekentafel van de stedenbouwkundige.' De kunstenaar richt zich op projecten waarbij de bewoner direct in zijn eigen woonomgeving intervenïeert. Ze neemt hierin geen politiek standpunt in en is dan ook net zo gefascineerd door bijvoorbeeld gated communities in Belfast en Israel als door de sloppenwijken van Caracas en Johannesburg.

De bezoeker van de tentoonstelling wordt vrijwel meteen geconfronteerd met een kleurrijk in elkaar geknutseld 'woonhuis'. Dit zelfbouwsel, opgebouwd uit een divers amalgaam van goedkope en gerecyclede materialen zoals kratjes Heinekenbier, paarse houten balustrades, bakstenen en golfplaat, is getiteld 'Caracas: House with Extended Territory'. Het is een eigenzinnige reconstructie van de woonhuizen zoals Potrc ze heeft waargenomen in een sloppenwijk in Caracas.

Een andere constructie, getiteld 'Ljubljana under a common roof', is een vrije interpretatie van een nooit uitgevoerd project in Lubjana uit 1944, van de hand van kunstenaar Joze Plecnic. Het betreft een voorstel voor een overkoepelende structuur met centrale voorzieningen waarbinnen individuen hun eigen woonruimte kunnen realiseren en aantakken op bijvoorbeeld waterleiding, electriciteit en riolering. Potrc heeft dit voorstel vertaald in een constructie die bestaat uit een golfplaten dak waaronder ze één houten huisje geplaatst heeft. De overgebleven ruimte onder het dak is open gelaten voor de bouw van andere huizen, de leidingen en kranen zijn hiervoor al geïnstalleerd.

Naast de kleurrijke bouwsels zijn er in De Appel muurtekeningen in frisse kleuren aangebracht die onderdeel uitmaken van een reeks tekeningen die Potrc de afgelopen jaren vervaardigd heeft. Zo zijn er twee tekeningen te zien die oplossingen aandragen voor het gebrekkige watersysteem in de favelas van Caracas en verbeeldt een andere tekening de manier waarop West Palm Beach, een gated community op een eiland, is georganiseerd.

Uit de tentoonstelling blijkt dat de kunstenaar zich niet alleen beperkt tot observaties. Ze doet zelf ook voorstellen om de niet altijd even florissante leefomgeving te optimaliseren. Zo heeft ze in Caracas, waar ze een tijd verbleef in het kader van een studieproject, bijvoorbeeld de aanpassing van een primitieve drinkwatervoorziening voorgesteld en een idee aangedragen voor een toilet dat kan functioneren zonder watertoevoer. In een vraaggesprek met Ole Bouman tijdens de opening gaf de kunstenaar echter aan dat het aandragen van deze concrete oplossingen niet de hoofdmoot van haar werk vormt. In sommige gevallen worden haar ideeën daadwerkelijk in produktie genomen, maar zo betoogde ze, ze is eerst en vooral gefascineerd door het observeren en analyseren van het fenomeen. De kwaliteit van de tentoonstelling zit hem dan ook niet in de voorstellen die Potrc aandraagt, dat is niet de sterkste kant van haar werk, maar in de eigenzinnige vertolking van haar observaties en de aandacht die ze hiermee vraagt voor wat ze aantreft. De tekeningen en gebouwtjes vormen de aanleiding om te dromen over de kracht van het individu en die van het ingrijpen in de eigen woonomgeving.