Vrolijk word je er niet van. Cultuurfilosoof Lieven de Cauter heeft een boek geschreven met als ondertitel De stad in het tijdperk van angst.
De Capsulaire Beschaving is de derde uitgave in de Reflect-reeks van NAi Publishers. In deze reeks komen sociaal relevante thema’s aan bod, de ambitie is om kritisch deel te nemen aan het debat over de hedendaagse stad en architectuur. Maar de reeks gaat inhoudelijk, een tendens die met Nieuw Engagement werd ingezet, steil bergafwaarts. Waarom? Ten eerste heeft Lieven de Cauter geen boek geschreven. Ten tweede, wie denkt dat De Capsulaire Beschaving een uitgewerkt historische, culturele of stedenbouwkundige analyse is, moet ik bij deze teleurstellen: dat is het niet. Het is eerder een samenraapsel van kritisch-pessimistische momentopnames die de lezer martelt met herhalingen. Lieven de Cauter heeft, zijn adagium ‘men kan de wereld niet verbeteren zonder hem af te schaffen, de wereld verbeteren betekent: zijn afschaffing tegengaan’ indachtig, de teksten die hij de voorbije jaren in o.a. Archis, De Witte Raaf en De Standaard schreef, thematisch en chronologisch gerangschikt en van een voorwoord voorzien. Teksten dus die al eerder en in verschillende versies in diverse boeken en tijdschriften verschenen.
De Capsulaire Beschaving is een apocalyptische schets van de motieven en gevolgen die de huidige maatschappelijke koers bepalen, van de westerse invloed op de wereld. Die wereld wordt geanalyseerd als een grauw laatkapitalistisch, imperialistisch en koloniaal kamp waarbinnen terrorisme, controle en uitsluiting om de hegemonie strijden. Aan de hand van permanente catastrofes, generieke steden, capsules, netwerken, Nieuwe Wereld Ordes en Projecten voor Nieuwe Amerikaanse Eeuwen schotelt De Cauter ons een dramatisch repetitief discours voor. Wie een uitgewerkt verhaal en interpretatie verwacht komt er bekaaid vanaf. Met name de herhaling in het boek werkt vervelend, niet alleen komt De Cauters discours hierdoor drammerig over, ze duidt er ook op dat zijn theorie een one trick pony is, zinnen worden letterlijk in verschillende teksten herhaald. Het copy-paste principe wordt hier intellectueel ten top gedreven. Daarom tip 1: als u het boek koopt, lees het dan niet in één keer uit, één tekst per maand lijkt mij voldoende en dan hopen dat Alzheimer u genegen is.
De blurb omschrijft het boek als volgt: ‘De opkomst van de capsulaire beschaving is een doemscenario dat zich voor onze ogen voltrekt, zonder dat we er erg in hebben. Door de snelheid van onze technologie, de suburbanisering van ons dagelijks leven en de schrijnende dualisering van onze maatschappij, voelen we ons gedwongen ons terug te trekken in de capsules van onze voertuigen, in architecturale cocons of urbanistische enclaves: malls, gated communities, pretparken.’ En eigenlijk had het boek niet veel langer dan die paar zinnen moeten zijn. Tip 2: wilt u lezen wat u reeds wist, maar tot nu toe nog geen orde in wist te krijgen, koop dit boek.
De teksten die voor 9/11 zijn gepubliceerd, zijn voornamelijk beschouwingen op Koolhaas’ idee van de generieke stad dat De Cauter verbindt met Giorgio Agambens idee van het kamp, een territorium dat buiten het bereik van de wet ligt en ook staat voor een in-transit conditie. In casus Koolhaas verwart De Cauter de boodschap met de boodschapper, het siert het boek niet dat er een beperkte architecturale invalshoek wordt gekozen (Koolhaas, Smithsons, Kurokawa, Sorkin en Davis) waardoor het de realiteit links laten liggen, in weerwil met haar ambitie.
De idee van de capsule haalt De Cauter uit Kurokawa’s Capsule Declaration van 1969. De capsule is niet een middel om iets te bereiken, maar wordt het medium, een synergie tussen mens, machine en ideologie. Een uitzaaiing hiervan leidt tot enclaves, heterotopiën die niet langer de menselijke bevrijding beogen, maar ter controle van de mensheid dienen. Tel daar nog eens alle beschavingsrampen bij (overbevolking, maakbaarheid, terrorisme, ontbossing, PNAC, het smelten van de ijskappen) en je krijgt een wereldbeeld waarin conservatisme, eenzijdigheid en kapitalisme regeren. Tip 3: geloof het grote verhaal, de samenzweringen, de verbanden en reflecties, maar vraag uzelf af of dit wel een juiste lezing en beschrijving is en wat we hiermee kunnen aanvangen. Besef dat waar De Cauter dieper op ingaat gemeenplaatsen zijn.
Tip 4: vergeet niet dat De Cauter ook activist is. Zijn reflecties komen het best tot hun recht als die verbonden worden met zijn engagement, check daarom ook www.brusselstribunal.org. Inhoudelijk is de capsulaire beschaving een gemiste kans. Retorisch pleit De Cauter zich als volgt vrij: ‘I believe in the healing power of doom prophecies. Doom prophecies are early-warning systems in the collective consciousness of mankind.’ De Cauter’s laatste regel luidt: ‘een andere wereld is niet alleen mogelijk, maar vooral noodzakelijk.’ De mijne: ‘Een andere analyse, lezing en interpretatie van de capsulaire beschaving is niet alleen mogelijk, maar bovenal noodzakelijk’. Laat de noodzakelijke discussie beginnen!