Feature

De nieuwe Meerpaal opgeleverd

Deze week is de door atelier PRO ontworpen, vernieuwde Meerpaal in Dronten bouwkundig opgeleverd. Daarmee kan het icoon van de jaren zestig van architect Frank van Klingeren een nieuw leven beginnen.

'Het Ding van Dronten, 'ontmoetingscentrum' De Meerpaal (1966-1967) van architect Frank van Klingeren wordt bedreigd. De gemeenteraad wil op 22 juli 1999 een raadsbesluit nemen dat sloop mogelijk maakt van dit hoogtepunt van de naoorlogse moderne architectuur in Nederland. In weinig gebouwen is zo veel visie samengebald als in De Meerpaal, een symbool van alles wat naoorlogs Nederland kenmerkt: geloof in vooruitgang, in de maakbare samenleving en in modernisering.'

Met deze woorden begon in juli 1999 de ArchiNed 'Redt De Meerpaal' actie. Mede door inspanningen van dochter Nora van Klingeren en van rijksbouwmeester Wytze Patijn en door de grote hoeveelheid reacties – niet alleen op de ArchiNedsite, maar ook in veel dagbladen en vaktijdschriften, zelfs uit het buitenland – kon het tij nog net op tijd worden gekeerd.

De rijksbouwmeester hielp de gemeente Dronten door een studieopdracht te geven aan drie bureaus; Atelier PRO, Soeters Van Eldonk en de Architecten Cie., waarbij vooral de ontwerpvraag aan de orde was of en zo ja hoe, gegeven het veel uitgebreidere programma van eisen, (delen van) De Meerpaal en het daarmee verbonden gedachtegoed behouden zou kunnen blijven. Het voorstel van Atelier PRO met als belangrijkste kenmerk het volledige behoud van het Meerpaaldak, inclusief constructie, en van het karakteristieke 'ei' bleek voldoende mogelijkheden te bieden en werd vervolgens overgenomen door de gemeente.

Deze aangepaste versie is deze week bouwkundig opgeleverd. 'De Meerpaal kan, zij het aangepast aan de huidige stedenbouwkundige situatie en gericht op het gebruik van nu, aan een nieuw leven beginnen. Van het complex en het plein is een geheel gemaakt: met de overstekende luifel wordt het gebouw deel van het plein, terwijl het plein omgekeerd – door het doorzetten van de pleinwand – tot in het gebouw doordringt.

Architect Hans van Beek ontwierp samen met Gerard Smit de nieuwbouw voor de Meerpaal. Karakteristieke elementen van het ontwerp van Van Klingeren zijn zichtbaar gebleven: de glazen doos, het door kolommen gedragen dak en het ovale volume. Dit ovale volume is geen open theater meer, zoals in de oorspronkelijke Meerpaal, maar een gesloten bioscoop met bovenop een terras dat via loopbruggen, als een soort 'knooppunt', de verschillende functies in het gebouw met elkaar verbindt. Nieuwe bouwdelen, zoals het theater, de muziekschool en de bibliotheek, staan – geheel in de geest van het oorspronkelijke gebouw – als losse blokken rond het overdekte en enigszins verdiepte binnenplein. Het gehandhaafde dak van Van Klingeren zorgt als vanouds voor de visuele eenheid en samenhang.', aldus de plantoelichting van Atelier PRO.

Belangrijker dan de bouwkundige elementen (hoewel de oorspronkelijke Meerpaal ondanks de 'open' gebruiksmogelijkheden en de no-nonsense, informele afwerking wel degelijk een 'af' en heel precies ontworpen gebouw was, dat bovendien een lange succesperiode heeft gekend) is het gedachtegoed achter De Meerpaal. In de nieuwe Meerpaal is het overdekte plein, mede dankzij een financiële bijdrage van de rijksbouwmeester, behouden. Daarmee heeft De Meerpaal nog steeds een behoorlijk stuk ongeprogrammeerde ruimte, ruimte voor het onverwachte en voor ontmoeting.

De hinder, die het gevolg was van de 'muurloze' combinatie van uiteenlopende functies en die Van Klingeren als 'extra voordeel' zag, maar die uiteindelijk het gebouw bijna de kop kostte, is grotendeels weggenomen. De ontklontering, het vergaand integreren van functies en maatschappelijke groepen en het letterlijk weghalen van muren tussen 'geklonterde' gebouwdelen, is deels te niet gedaan; de specifieke functies zijn nu als 'gebouwen' rond het overdekte plein gegroepeerd. Er is geen reden tot treurnis over verloren zaken, daar zou Van Klingeren zelf ook niets voor gevoeld hebben, er is reden voor feest omdat er een gebouw is opgeleverd met een meer dan gemiddelde aandacht en ruimte voor de openbaarheid. En dat was precies waar het Van Klingeren altijd om ging.

Hans van Beek van Atelier PRO begint zich daarbij zo langzamerhand te ontwikkelen als een deskundige in het integreren van oud en nieuw (vooral van 'jonge' monumenten uit de periode 60/70; zie onder meer kerk Lichtenvoorde); vrij van weemoed, maar met gevoel voor de werkelijke waarde van het bestaande. Revitalisatie is niet het conserveren van oude glorie, maar het opnieuw tot leven wekken van vitale ideeën en structuren door het bestaande – met respect, maar zonder vals sentiment en desnoods drastisch – te vernieuwen.

De nieuwe Meerpaal wordt vanaf januari ingericht en in gebruik genomen. De officiële opening van De Meerpaal is gepland in juni 2005.