Feature

Xaveer de Geyter wint prijsvraag Europees patentkantoor

Deze week is de uitslag bekend gemaakt van de prijsvraag voor een nieuw hoofdkantoor voor het EPO in Rijswijk. De Nederlandse bureaus MVRDV en Ton Venhoeven (ism Itten + Brechbühl) eindigden respectievelijk tweede en vijfde. Micha de Haas miste de laatste vijf. De plannen besproken.

Het Europees patentkantoor, dat roept direct herinneringen op aan de fameuze prijsvraag in 1990 waarbij toenmalige snotneuzen Willem Jan Neutelings en Frank Roodbeen met een mooi laagbouwplan de internationale concurrentie versloegen. Toen ging het om een prachtige locatie in Leidschendam aan de rand van de duinen. Onder meer door politiek geschuif is dat plan helaas nooit gerealiseerd. Het patentkantoor nam intrek in een generieke kantoorcluster langs de A4 in Rijswijk. Op dit terrein van bijna 10 hectare staan drie na elkaar gebouwde kantoren. De nieuwe prijsvraag betrof het (deels) slopen van deze kantoren en het uitbreiden van het kantooroppervlak met circa 70.000 m2 (tot een totaal van circa 100.000 m2).

De prijsvraag is in twee fasen uitgevoerd. In de eerste (anonieme) fase maakten 50 bureaus een schetsplan. Daaruit zijn 10 bureaus voor een tweede ronde gekozen. Nadat de anonimiteit was opgeheven hebben deze bureaus een definitief plan gemaakt. Een internationale jury koos vijf prijswinnaars.

Het plan van winnaar Xaveer de Geyter bestaat uit een aantal geschakelde hoogbouwtorens en een laagbouw met collectieve voorzieningen en parkeerruimte langs en onder een parkachtige plaza. De hoogbouw heeft twee gezichten (een Januskop in de woorden van De Geyter), enerzijds oogt het als een serie autonome torens elk met een eigen gevelbehandeling (glaskleur, graden van transparantie en verschillende gridlijnen) Aan de zijde van de plaza heeft het een eenduidige gevelbeeld dat is opgebouwd uit verschillende lagen. De jury lijkt vooral de functionaliteit, efficiency en flexibiliteit van het plan te waarderen.

Het plan van MVRDV, dat de tweede prijs won, wordt door de jury gekenmerkt als de meest spectaculaire inzending. Het bestaat uit een reeks horizontale kantoorbalken die aan verticale verkeer- en installatieschachten zijn opgehangen. Doordat de stabiliteit wordt ontleend aan de schachten, kunnen de kantoorbalken grotendeels vrij van constructie blijven. De jury heeft waardering voor de 'clever adaption to the existing situation', maar is bang voor lange, monotone gangen in de kantoorbalken. Misschien had de jury nog even moeten gaan kijken bij de kantoorbalk De Brug die voor Unilever in Rotterdam is gebouwd. Niks geen saaie gangen, maar een prachtig uitzicht! Daarnaast worden er overigens vraagtekens gezet bij de economische en bouwtechnische haalbaarheid.

Het team van Itten+Brechbühl en Ton Venhoeven won een vijfde prijs met een glazen stolp met daarin een reeks binnentuinen en kantoorblokken. Het plan wordt vooral geprezen vanwege de aandacht voor comfortabele werkruimten en voor de milieuvriendelijke aspecten. De 'moedige poging' om tot een nieuwe innovatieve oplossing voor het kantoor te komen wordt echter riskant geacht in termen van haalbaarheid, de ongunstige bruto/nettoverhouding, brandweervoorzieningen etcetera. Je zou toch verwachten dat juist een patentkantoor daarin een uitdaging zou zien.

Micha de Haas, de derde Nederlandse deelnemer die tot de eindronde was doorgedrongen, heeft het als enige van de laatste tien gewaagd om met een laagbouwplan te komen. De jury heeft weliswaar waardering voor het stedenbouwkundige, Albertiaanse concept: 'Una casa come una città, una città come una casa.', maar acht het plan te weinig flexibel en vindt dat het plan niet voldoende aan de vraag en ambitie van opdrachtgever tegemoet komt.

Het is overigens nog niet zeker dat het winnende plan van Xaveer de Geyter ook zal worden uitgevoerd. De drie hoogst geëindigde plannen zullen aan de opdrachtgever worden voorgelegd. Hoewel De Geyter vooral vanwege de haalbaarheid de meeste kans maakt ook te gaan bouwen, is het dus nog mogelijk dat ofwel MVRDV ofwel de derde prijswinnaar Mette Kynne Frandsen (een groene kantoorschijf langs de A4) er met de opdracht vandoor gaan. De uiteindelijke beslissing wordt in het voorjaar 2005 genomen. Het nieuwe kantoor moet in 2009 worden opgeleverd.