Feature

Natuur is een ontwerp in Next Nature’s Biggest Visual Power Show

Hoe navigeert de mens tussen kantoortuinen, boomstructuren en recreatieparken? Zijn snelwegen, vliegvelden en supermarkten voor ons natuurlijke omgevingen geworden? De organisatoren van de Biggest Visual Power Show vonden het tijd voor een herdefiniëring van het begrip natuur. Met vj-beelden als bindmiddel tussen kunst, wetenschap en ontwerp, werd afgelopen donderdag in Paradiso nagedacht over Next Nature, de natuur van de toekomst.

In sneltreinvaart werden de statements van meer dan twintig beeldmakers en denkers over het publiek uitgestort. Eén ding was duidelijk: onze volgende natuur is niet die van het Wereld Natuurfonds – natuur is een menselijk ontwerp. Van gestapelde landschappen tot het gekloonde schaap Dolly, van ‘kauwen uit een flesje’ tot virtueel toerisme.

Een van de meest vergaande vormen van de nieuwe natuur kwam van Taco Stolk, kunstenaar en hoofd van de opleiding Genetisch Ontwerpen. Stolk presenteerde onder de noemer Oersoep een nieuwe plankton in lettervorm. Net zoals de lettervermicelli in je minestrone zou die de zee kunnen vullen met oneindige literaire mogelijkheden. Een ander project, Blue Blood, draaide om het ontwikkelen van werkelijk blauwe bloedcellen voor mensen van adel, alleen overdraagbaar via de mannelijke lijn. En een meer pijnlijk voorbeeld was een genetisch gemanipuleerd hondje, waarvan de wervels en gewrichten zich volgens de ideale schootvorm zouden moeten ontwikkelen.

Niet de kunst is de waardigste vertolker van de natuur (Goethe), maar de genetica, biotechnologie en virtuele programmatuur. Zij vergroten het arsenaal van de natuurlijke mogelijkheden. Het kunstenaarsduo Driessen/Verstappen ontwierp software waarmee volgens de wetten van Darwin een eindeloze reis gemaakt kan worden. In de buisvormige Tuboid kan de bezoeker genieten van een architectonische ruimte die zich net buiten het blikveld steeds weer opnieuw vormgeeft. En in de IMA Traveller kan oneindig worden ingezoomd op een soort sterrenstelsel dat ‘real time’ ontstaat. Je kan naar alle kanten zweven (behalve terug) zonder dat er een einde komt aan het ruimtelijk landschap.

Het zijn extreme, maar reële voorbeelden. De mens is in staat de natuur op ons gebruiksgemak af te stemmen. Of zoals Tracy Metz (auteur van Nieuwe Natuur, reportages over veranderend landschap en Pret, leisure en landschap) het stelde: natuur is ‘gehumaniseerd’, een product geworden. Next Nature is niet een fysieke plek, maar komt naar je toe, op maat en op afroep. De herfst in een geurkaars, vogelgeluiden als ringtone, wandelen in een reservaat. We kunnen onze eigen natuur definiëren en de spelregels ervan bepalen. Maar de natuur moet zich wel gedragen. Ze mag geen overlast veroorzaken – vooral geen overstromingen! – en moet binnen het budget blijven. Netjes een bordje erbij en een hek erom. De natuur is er om getemd te worden.

Rijkslandschapsarchitect Dirk Sijmons nomineerde Nederland alvast als het kunstwerk van het millennium. Ons land bestaat immers bij de gratie van een prachtig ontworpen prothese – de dijk – waarachter door uitgraven, droogmalen en andere noeste menselijke arbeid land aan de natuur is ontworsteld. Met de Nota Ruimte onder de arm beargumenteerde Sijmons dat deltametropolen als Nederland dè grote ontwerpopgave voor de toekomst zijn. Vruchtbaar, verstedelijkt, maar ook kwetsbaar. En mocht het deze keer niet lukken om de natuur onder de knie te krijgen, dan is Next Nature ook de natuur ná en dus zonder ons, aldus Sijmons.

Al deze maakbaarheid ging Groen Links politica Femke Halsema wat al te ver. Vanwege een drukke agenda alleen virtueel aanwezig, benadrukte zij dat het toch ook erg belangrijk is om een directe, fysieke relatie te hebben met de echte natuur. Onze kinderen herkennen een kip straks alleen nog maar als een stukje verpakt vlees in de supermarkt, weten niet beter of melk groeit in pakken, en landschappen zijn verdiepingen in een flatgebouw. Halsema pleitte ervoor de natuur weer dichter in ons leven te brengen, en een keer te zien hoe een kip geslacht wordt. Zij sprak vervolgens schande van de bioindustrie.

Natuur staat als een illusie van het ‘echte’ symbool voor een directe ervaring, en is daarom een gewild produkt in deze tijd. Het krijgt betekenis in het geven van connontaties, net zoals merknamen dat krijgen middels reclamecampagnes. Debbie Mollenhagen formuleerde het in haar bijdrage How to grow an Orangina bottle vrij precies: ‘Packaging redefines all areas of design and how we think of nature.’ Maar als verpakt produkt is het ook bloedeloos (letterlijk) en zonder gevaar. En dus onwerkelijk, onpersoonlijk, eenzijdig – alleen op onze voorwaarden. Het is de arrogantie van de mens die zich boven de natuur stelt, terwijl hij daar zelf ook deel van uitmaakt. Waarschijnlijk zal moeder natuur nog wel wat verrassingen voor ons in petto hebben.