‘Decentraal wat kan, en centraal wat moet’ is het motto van de nota Ruimte. De nota moet nog goedgekeurd worden door de Tweede Kamer, maar minister Dekker (VROM) laat nu al zien waar het door haar beoogde beleid toe leidt.
Een paar dagen geleden verzond het ministerie van VROM een persbericht waarin stond dat de minister stopt met de 'handhavingsactiviteiten tegen de illegaal gebouwde opslagloods van het bedrijf Profile Tyrecenter Heuver in de gemeente Twenterand. In de nieuwe 'sturingsfilosofie' van de Nota Ruimte past het volgens haar niet meer dat een minister van VROM ingrijpt in bestemmingsplannen die niet het belang van het Rijk schaden'.
Wat zijn die belangen ook al weer? Uit de nota Ruimte: 'Hoofddoel van het nationaal ruimtelijk beleid is ruimte te scheppen voor de verschillende ruimtevragende functies op het beperkte oppervlak dat ons in Nederland ter beschikking staat. Meer specifiek [ ] versterking van de internationale concurrentiepositie van Nederland, bevordering van krachtige steden en een vitaal platteland borging en ontwikkeling van belangrijke (inter)nationale ruimtelijke waarden, en borging van de veiligheid.' De eerste twee punten, versterking internationale concurrentiepositie en bevordering van krachtige steden een vitaal platteland, worden door de minister ook wel samengevat in 'de ruimtelijke bijdrage aan een sterke economie'.
Wat is er nu in Twenterand aan de hand? Uit het VROM-persbericht: 'Op 19 januari 1999 keurde de provincie Overijssel het bestemmingsplan Profile Tyrecenter Heuver af. Hiermee zette de provincie een streep door de forse uitbreidingsplannen van het bandenbedrijf dat is gelegen in het buitengebied van de gemeente Twenterand. Ondanks dit besluit van de provincie werd er aan de Vroomshoopseweg 25 een opslagloods voor banden gebouwd, in strijd met het bestemmingsplan en zonder bouwvergunning [NB we hebben het hier niet over een schuurtje aanbouwen, het bedrijf breidde tienvoudig uit, van 2.100m2 tot 20.800 m2., een investering van toen nog 2,5 miljoen gulden. red.]. De VROM-Inspectie constateerde dit aan het eind van het jaar 2000 en heeft daarom de gemeente gevraagd om handhavend op te treden. Omdat de gemeente dit weigerde heeft de Inspectie een drietal rechtszaken gevoerd. Tot in hoogste instantie oordeelde de rechter dat de gemeente ten aanzien van de illegaal gebouwde opslagloods in beginsel de plicht heeft te handhaven. De gemeente heeft hieraan geen gehoor gegeven. Wel heeft de gemeente uiteindelijk een nieuw bestemmingsplan gemaakt waarmee de opslagloods alsnog wordt gelegaliseerd.'
In december 2004 keurde de provincie Overijssel dit nieuwe bestemmingsplan, om bedrijfseconomische redenen en na een wijziging van het streekplan, dan toch maar goed. Uiteraard kan de VROM-Inspectie hiertegen weer bezwaar maken, sinds 2000 voert de inspectie immers met succes actie tegen deze illegale uitbreiding, maar zo schrijft VROM nu 'het bedrijf Profile Tyrecenter Heuver ligt niet op een plaats waar rijksbemoeienis noodzakelijk is.' Immers, het bedrijf bevindt zich niet in een gebied dat de veiligheid in gevaar brengt, noch in een beschermd natuurgebied. Cynisch zou men zelfs kunnen constateren dat de uitbreiding van Profile Tyrecenter Heuver juist conform de richtlijnen van de minster is. Bevordering van een vitaal platteland: in 2002 werkten er 43 mensen en was het bedrijf de op vier na grootste werkgever van Den Ham (onderdeel van de gemeente Twenterand) en versterking internationale concurrentiepositie: het bedrijf im- en exporteert banden.
Wel stelt het persbericht dat het besluit van de minister in deze zaak niet betekent dat 'burgers en bedrijven nu overal maar illegaal kunnen bouwen. Gemeenten blijven verantwoordelijk voor de handhaving. De provincies en VROM-Inspectie blijven hier op toezien.'
Volgens de wet op de Ruimtelijke Ordening zijn gemeenten echter niet verplicht om het bestemmingsplan te handhaven. Bovendien heeft de provincie geen instrumenten om gemeenten te dwingen zich aan het bestemmingsplan te houden, tenzij het in strijd is met het streekplan. Een deel van de handhavingsactiviteiten lijkt op deze manier te worden afgewenteld op/toevertrouwd aan de burgers.
De actie van de minister is vast legitiem – goedkeuring van de Nota Ruimte is niet nodig om verandering in beleid door te voeren – en het geeft een voorproefje van wat Nederland te wachten staat. Overigens, er kan nog bezwaar worden gemaakt tegen de goedkeuring van het bestemmingsplan door de Provincie. Dit bezwaar moet dan wel voor 18 februari 2005 worden ingediend.