De Amerikaanse Nan Ellin, stedenbouwkundige en associate professor aan Arizona State University was donderdag 14 april te gast bij de Academie van Bouwkunde in Amsterdam. Joost van den Hoek ging er heen en doet verslag.
Ellin publiceert veelvuldig over stedenbouw in Amerika en schreef onder meer Postmodern Urbanism’ (1996) en The Architecture of Fear’ (1997). Haar lezing The Architecture of fear and the quest for Authenticity bestond uit een samenvatting van haar laatst verschenen boek en een vooruitblik naar haar binnenkort te verschijnen boek ‘Integral Urbanism’.
Goed spreken in het openbaar is geen vanzelfsprekendheid in Nederland en al helemaal niet onder architecten. Het is dan ook altijd interessant om te zien hoe Amerikanen uit de academische wereld, uitgerust met een goed mediabewustzijn, een zaal bespelen, hun boodschap verpakt in sappige formuleringen en vette soundbytes de wereld in sturen. Nan Ellin is hierop geen uitzondering.
De spreekster woont en werkt al jaren in Phoenix Arizona, de snelst groeiende generic city van Amerika. Deze boomtown kent een structuur en een opbouw die op geen enkele wijze refereert aan enige vorm van traditionele stedelijkheid. Vanuit een Nederlands perspectief is het dan ook interessant om te zien hoe er aan de andere kant van de wereld over verstedelijking en de stedelijke samenleving wordt nagedacht.
Ellins betoog startte met de vaststelling dat Amerikaanse downtowns over het algemeen bestaan uit no-go area’s: Placeless, Anonymous, and Abandoned. 50 Jaar na Jane Jacobs is er dus nog weinig veranderd. Ellin onderscheidt met 4 keer de letter F de wijze waarop de Amerikaanse stad groeit: form follows Fiction, Finesse, Finance and Fear. Rode draad in haar betoog is dat de Amerikaanse stadsontwikkeling wordt gedreven door de wijze waarop ontwikkelaars geld proberen te verdienen aan de angst van de burger voor de stedelijke samenleving. Ellin voorziet deze ontwikkelingen vanuit een cultuurkritische waarneming van het label ‘onecht’, niet duurzaam en feitelijk ongewenst.
In het tweede deel van de lezing signaleert Ellin de ‘silent revolution‘ een opkomende tegenbeweging in de Amerikaanse stadsontwikkeling die gekenschetst wordt door een ‘Quest for Authenticity‘. Een stedenbouw die voorbij de theme parks, malls en de gated communities probeert om ‘echte stedelijke’ omgevingen creëren waarin de ervaring van het individu centraal staat. Hiervoor lanceert Ellin de kreet ‘Integral Urbanism‘. Deze ‘nieuwe’ benadering is opgebouwd rondom thema’s als functiemenging, korrelgrootte, architectonische variatie, openbaar/prive en goede collectieve voorzieningen. Ellin introduceert hiervoor 5 kernwaarden die alle beginnen met een S. Simplicity, Slowness, Spirituality, Sincerity en Sustainability.
De lezing is doorweven met waarnemingen uit gedragspsychologie, economie en marketing die het op TV wellicht goed doen, maar die een serieuze stedenbouwkundige analyse niet direct ondersteunen. De lezing wordt afgesloten met architectonische, merendeels historische, voorbeelden, volgens Ellin de belichaming van Intergral Urbanism. In de context van Phoenix Arizona waarschijnlijk revolutionair, het Nederlands publiek ziet echter alleen een totale vanzelfsprekendheid. Op een vraag uit de zaal of Amsterdam eigenlijk niet de perfecte illustratie is van haar ‘Quest for Authenticity‘ luidt het antwoord dan ook volmondig: YES !!!!