Na een kort verblijf in Nederland is Florentine Visser terug in Jordanië om verder te werken aan de woningprojecten van Habitat for Humanity en de realisatie van haar ontwerp voor een Cement Block Workshop.
Het Cement Block Workshop project in Ghor al Safi, ten zuiden van de Dode Zee, was de één van de reden terug te keren naar Jordanië. Dit project verenigt vele doelen wat betreft sociale en economische ontwikkeling. De lokale Jamai’ya, die door Habitat leningenprogramma worden ondersteund, kunnen zelfstandiger werken. De winst van de Cement Block Workshop bekostigt de administratie van de Jamai’ya. Minstens zo belangrijk is dat de bouwkosten omlaag gaan omdat de bewoners zelf hun cementblokken kunnen maken. En een bijkomend voordeel is dat onder de paraplu van Habitat er meer mogelijkheden zijn om vrijwilligers in te zetten. Straks kunnen deze ten alle tijden naar Safi komen om samen met de lokale bevolking cement blokken te maken en hun financiële bijdrage is heel concreet: X zakken cement en zelf met de hand mixen.
Voor mij is de uitdaging het ontwerp voor de Cement Block Workshop gebouwd te krijgen zoals het bedoeld is. In dit proces krijgt de rol van de architect een bredere betekenis, naast ontwerpen en bouwbegeleiding zijn de organisatie van sociale activiteiten en training van staf en bouwers er aantoegevoegd. Met de bouw van de cement block workshop willen we de bouwkwaliteit verhogen, de kosten verlagen en het binnenklimaat verbeteren.
Het ontwerp is afgelopen herfst voorbereid met de Habitat staf en daarna door mij in Nederland verder uitgewerkt. Het uitgangspunt is de lokale bouwtechniek met cementblokken, zodat de verbeteringen ook doorgevoerd kunnen worden de woningprojecten. Dat betekent betonkwaliteit verbeteren, voorkomen van vochtproblemen, dragend schoonmetselwerk en architectonische middelen gebruiken volgens bouwprincipes van het droge hete klimaat: massa, schaduwwerking en dwarsventilatie.
De opdracht is inmiddels uitgebreid met een landschappelijke opgave. Het terrein moet straks een groene aanblik krijgen te midden van de desolate zanderige vlakte nabij de Dode Zee. In samenwerking met de lokale Agriculture Department zijn boomsoorten uitgezocht die in dit droge en zoute klimaat goed gedijen. Vervolgens is er een boomplantdag georganiseerd waarbij scholieren uit Canada en Safi gezamenlijk de aanplant gerealiseerd hebben. Bomen hebben water nodig, dus de volgende stap was de installatie van de twee watertanks van ieder 10.000 liter. De stellage waarop de tanks staan is het eerste experiment met dragend metselwerk: een dubbele muur verbonden door cementblokken, de zogenaamde ‘rat-trap bond’. De 20.000 liter water is voldoende om de belasting van deze constructie te testen en aan de hand daarvan te besluiten of het toepast wordt in het kantoorgedeelte. De tanks staan er nu zes weken, gevuld en al, en er zijn nog geen scheuren te zien. Het eerste experiment is geslaagd.
Eenduidige informatie is hier moeilijk te verkrijgen, waardoor ‘Zeker Weten’ een relatief begrip is geworden. Het is een kwestie van proberen, zien of het lukt. Planning is het andere relatieve begrip. Zo is de aannemer spontaan twee weken vroeger dan gepland begonnen met het opslaggebouwtje voor de cement. Na het graven van de funderingssleuven kwam het werk stil te liggen omdat het plastic voor de waterkerende laag voor de fundering en begane grondvloer niet voorradig bleek te zijn in Safi. Uit eindelijk ben ik zelf in Amman gaan shoppen. Gebrek aan beschikbaarheid van materialen verklaart waarom er altijd zonder waterkering wordt gebouwd, met als gevolg dat vele huizen kampen met problemen van optrekkend vocht. Ondanks de beperkte regenneerslag in dit klimaat, ‘drinkt beton ook water’, zoals mijn collega Mohammed het voor mij vertaalde.
Het ontwerp communiceren blijk nu een nieuw onderdeel van het project. Omdat de proef met de watertank muren geslaagd was, had ik er vertrouwen in dat het met het schoonmetselwerk nu ook weer goed zou komen. Helaas, ondanks de papieren taal van tekeningen en een uitvoerige tweetalige discussie over hoe verdiept te voegen, zijn de eerste zeven lagen niet uitgevoerd volgens plan. Dat wordt dus veel thee drinken om deze te slopen op kosten van de aannemer, die tevens de bouwopzichter van de gemeente is. Vervolgens zal ik zelf enkele dagen mee metselen zodat het toch gebouwd wordt als het bedoeld is.