Het kan weinigen ontgaan zijn, het onderwerp van de tweede Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam die vrijdag voor publiek open gaat, is water. Naast lezingen, conferenties en publicaties, zijn er maar liefst vijf hoofdtentoonstellingen geproduceerd. Wat is er te zien en te verwachten?
Las Palmas
Het spektakel begint al voor de deur van Las Palmas. Een grote blauwe zondvloedtrap brengt de bezoeker buitenom naar de derde verdieping waar twee tentoonstellingen te zien zijn.
De Hollandse waterstad toont de traditie van watersteden aan de hand van meer dan honderd maquettes. Chronologisch, vanaf 200 na Christus tot en met de 21e eeuw, en thematisch geordend, valt zo de ontwikkeling van het denken over watersteden te achterhalen. Ook de historische utopische watersteden ontbreken niet. Maar er zijn ook maquettes van buitenlandse watersteden. Steden waarmee Nederland een band had, die Nederlandse steden als voorbeeld gebruikten voor hun eigen stadsontwerpen, en steden die voor Nederlandse stadsbestuurders als voorbeeld dienden. De tentoonstelling eindigt met nieuwe typen watersteden. In opdracht van landelijke en lokale overheden en uitgaande van reële watervraagstukken geven architecten en ingenieurs hun visie op de Nederlandse waterproblematiek en de manier waarop hiermee zou kunnen worden omgegaan.
De Hollandse waterstad bestaat uit oude maquettes, nieuwe maquettes, geabstraheerde maquettes, gedetailleerde maquettes, groot, klein, en is daarmee ook gelijk een tentoonstelling over maquettes als (re)presentatie van de stad.
De tweede Las Palmas tentoonstelling is Mare Nostrum. Als uitgangspunt diende het gegeven dat toerisme als grootste en snelst groeiende industrie de kustlijnen over de hele wereld koloniseert. Enige relatie met het achterland ontbreekt in veel gevallen en het toerisme vernietigt meestal de oorspronkelijk natuur en cultuur. Tegelijk is het kusttoerisme een grote economische factor (inkomsten en werkgelegenheid). Zeventien teams uit evenveel landen, van Mexico tot Rusland en van België tot Taiwan, werden gevraagd een analyse te maken van de ontwikkelingen in hun land met betrekking tot het kusttoerisme en alternatieven te presenteren. Dit levert een bonte verzameling aan presentaties op waarbij de nadruk toch vooral lijkt te liggen op de analyses die op zichzelf heel interessant zijn. Mogelijk komen de alternatieven ter sprake op het gelijknamige symposium dat zaterdag 28 mei wordt gehouden en waar de resultaten worden gepresenteerd van de besloten expertmeeting die een dag eerder plaats vindt.
2. Polders
3. Three Bays, plan voor Tokyo
4. Flow, zee-energie, plan om energie uit de zee te onttrekken dmv een membraam
Nederlands Architectuurinstituut
Op weg naar de tentoonstellingen in het NAi klinken onderwatergeluiden. Drie van de vijf tentoonstellingen zijn hier te zien.
Polders, een theater van land en water is een ode aan de 3.500 polders die Nederland rijk is. De tentoonstelling richt zich op de inrichtingsopgave van het polderlandschap. Hoe opvattingen hierover in de loop van de tijd veranderen, wordt getoond aan de hand van vijf thema’s, die gevisualiseerd worden met oude tekeningen en maquettes die speciaal voor de gelegenheid zijn gemaakt: van vijftien polders, de oudste uit 1364 en de jongste uit 1969, alle schaal 1:10.000 en met eenzelfde legenda. Ook wordt ingegaan op de consequenties die bepaalde ruimtelijke beslissingen die de komende tijd genomen moeten worden, zullen hebben op de verschijningsvorm van Nederland in de komende eeuwen. Of zoals een medewerker het uitdrukte: wordt het pompen of verzuipen?
Three Bays behandelt, in de terminologie van biënnale curator Adriaan Geuze, de kolonisatie van het water door drie steden. De steden, Tokyo, Venetië en Amsterdam, hebben met elkaar gemeen dat ze gelegen zijn aan ondiepe en sedimentrijke baaien. Daarnaast kenden de drie steden in de 16e en 17e eeuw een economische bloeiperiode. Drie gastcuratoren werd gevraagd om (kunst)objecten uit lokale archieven te selecteren die het verhaal verbeelden van vier eeuwen leven en werken aan het water.
Flow, op de derde verdieping van het NAi, toont (nog) niet uitgevoerde studies, prijsvraaginzendingen en academische ontwerponderzoeken die geordend zijn naar de wijze waarmee met het water wordt omgegaan: sculpting with water, sculpting for water en future waters. In het vierde gangpad zullen straks de resultaten te zien zijn van de masterclass die onder leiding van Greg Lynn wordt gehouden. Zeventig jonge architecten en architectuurstudenten zullen zich de komende dagen verdiepen in Flood Resistant Housing. De resultaten van de masterclass worden op 1 juni in de Rotterdamse academie van bouwkunst gepresenteerd en zullen daarna in het NAi te zien zijn.
En verder…
Naast de bovengenoemde tentoonstellingen is er nog het zogenaamde City programma. Onder deze noemer geven verschillende Rotterdamse instellingen geheel op eigen wijze invulling aan het biënnalethema.
Zo is er bij V2 onder de titel Splendid Immersion werk te zien van vier kunstenaars die ‘onderzoek doen naar de structuur van ondergedompelde waterwerelden en de effecten daarvan op onze perceptie, zwaartekrachtbeleving en fysieke verplaatsing door tijd en ruimte’.
In het Nederlandse Fotomuseum de tentoonstelling Foto’s uit de polder. Nederlandse fotografen fotograferen de Hollandse polder 1945-2005 te bezichtigen.
Witte de With toont Lagos Wide & Close. Deze dvd bevat meerdere video- en audiolagen die via een installatie tegelijk bekeken en beluisterd kunnen worden. De dvd is samengesteld uit ‘restmateriaal’ dat over bleef na het monteren van de documentaire over Rem Koolhaas’ bezoek aan Lagos (Nigeria) in het kader van diens The Harvard Project on the City.
Matton Office, ral2005 en Alterra ontwierpen en bouwde de Suburban Ark. Dit in de Rijnhaven gelegen ponton met naar verluidt een eigen waterkringloop en energieproductie, kippenhok, geit en appelboom, zal gebruikt worden als uitvalsbasis voor excursies, workshops en voorleesavonden over onvoorspelbaarheid, complexiteit en de zondvloed.
Lezingen en conferenties
Er valt veel te zien op de biënnale, maar er is ook een uitgebreid programma van lezingen, excursies, planpresentaties en conferenties. Vooral deze oprogramma-onderdelen (10 conferenties bijvoorbeeld) hebben nog weinig aandacht gekregen. Omdat de meeste conferenties en lezingen geprogrammeerd zijn in de komende dagen/weken loont het de moeite om snel naar het programma-onderdeel van de website te surfen en te kijken of er nog iets van uw gading bij zit.
De Missie
Geuze is een man met een missie en benadrukt keer op keer dat hij met de Zondvloed, water op de politieke agenda wil zetten. De diversiteit aan projecten en invalshoeken zorgen er voor dat je, zeker als Nederlander, beseft niet om water heen te kunnen. En voor wie het nog niet wist, de tentoonstellingen laten zien dat ook andere Westerse landen kampen met dezelfde waterproblemen als Nederland. Hoe hou je water tegen, waar laat je water, hoe zorg je dat in tijden van schaarste er ook nog water is, hoe ga je om met de claims die recreatie op het water leggen? Op de biënnale komen al deze vraagstukken aan de orde, dus op naar Rotterdam.