Opinie

Nietes

‘Gebrek aan Visie en onnodig afscheid van het architectuurbeleid’ kenmerkt het Actieprogramma Ruimte en Cultuur volgens de Raad voor Cultuur. ‘Nietes’ is de typische hakken-in-het-zand reactie van staatssecretaris Medy van der Laan.

In zijn brief aan de staatssecretaris uit de Raad voor Cultuur een aantal belangrijke kritiekpunten: het beleid van de rijksoverheid is niet meer dan een optelsom van reeds lopende rijksprojecten ingekaderd in doelstellingen van een ander beleidsterrein, namelijk de nota Ruimte. Er is geen sprake meer van een expliciet geformuleerd cultuurbeleid over architectuur. Architectuur- en erfgoedinstellingen worden gepositioneerd als uitvoerders van het rijksbeleid, waarmee geen recht wordt gedaan aan de onafhankelijke rol van dergelijke instellingen. En er worden geen uitspraken gedaan over de integratie tussen architectuurbeleid en monumentenbeleid.

In het NRC van zaterdag 28 mei reageert de staatssecretaris op deze kritiek op de voor haar inmiddels karakteristieke wijze: hakken in het zand, zeggen dat het niet waar is en gewoon doorgaan op de ingeslagen weg. Het is een houding die karakteristiek is voor het hele kabinet, waar eigenwijsheid en oogkleppengedrag gezien wordt als daadkracht.

Op de kritiek dat de nadruk in het Actieprogramma te veel ligt op het optreden van de overheid, antwoordt zij: "Dat is echt onzin. De overheid werkte te versnipperd. Het was hard nodig dat daar verbetering in kwam. Daarom ligt het accent op wat de overheden moeten doen." Best mogelijk, maar dat was de kritiek niet. De kritiek was dat dit actieprogramma eenzijdig is en geen bredere visie op architectuur geeft; "Het programma is niet vanuit brede vakinhoudelijke en maatschappelijke ontwikkelingen geformuleerd of door samenwerking met partijen buiten de rijksoverheid tot stand gekomen." volgens de Raad.

Nietes. "Dit stuk beoogt niet een fundamentele discussie los te maken. Het is een actieprogramma, bedoeld om dingen te gaan doen." aldus de staatssecretaris. Welles dus.

"Bij de architectuurcommissie van de Raad leeft kennelijk de angst te worden weggedrukt door andere thema's. Die angst is ongegrond." zegt de staatssecretaris. Waarom die angst ongegrond is, zegt ze niet. Ook de kritiek dat door het impliciet afscheid nemen van het architectuurbeleid zoals dat de afgelopen tijd is gevoerd onze unieke positie ten opzichte van het buitenland verzwakt, wordt afgedaan met een niet beargumenteerd "Onzin."

Dat is lekker discussiëren zo.  Het is misschien niet fair om de staatssecretaris op een paar korte uitspraken in een kort krantenartikel te beoordelen. Maar het patroon is herkenbaar en te vergelijken met de manier waarop zij is omgegaan met de kritiek op de Cultuurnota. Ook in een reactie in de Volkskrant van maandag 30 mei, reageert Van der Laan weer met 'Nietes'. "Het Actieprogramma plaatst de architectuur in een breder kader en behandelt haar niet afzonderlijk zoals vroeger. Architectuur krijgt samen met de cultuurhistorie een rol in alle facetten van het beleid."  Waar architectuur in de tekst van het actieprogramma dan in een breder kader wordt geplaatst, waar de maatschappelijke thema's of waar de autonomie van de discipline en de instellingen aan bod komt wordt er helaas niet bij verteld. Wat dat bredere kader dan zou zijn evenmin. Alleen de integratie van cultuurhistorie is een duidelijk thema in het actieprogramma.

Wat moeten we hier nu mee? Het is duidelijk dat er met deze staatssecretaris niet meer te praten valt. Dit Actieprogramma wordt ongewijzigd in de Nota Ruimte opgenomen. Op zichzelf is dat niet eens zo erg. Het kan geen kwaad om in de Nota een paar duidelijke programmapunten op te nemen. Het is wel jammer dat die punten eerder zijn voortgekomen uit een nogal bureaucratische verdeling van werkterreinen van de deelnemende ministeries en de door deze ministeries ter beschikking gestelde budgetten, dan uit een diepgaande evaluatie van de eerdere Grote Projecten, uit een visie op de ruimtelijke en maatschappelijke problemen en toekomstmogelijkheden van Nederland, of uit een visie op de (on)mogelijkheden van de architectuur om daarin een rol te spelen. Soit.

Van het huidige kabinet kan niet meer visie verwacht worden. Wat er niet is, kan er nu eenmaal niet uitgehaald worden. Van de kamer of de oppositie mag ook weinig verwacht worden. Op architectuurbeleid kan niet gescoord worden, de Nota Ruimte zal inclusief het Actieprogramma hoogstwaarschijnlijk goedgekeurd worden. Wat de huidige staatssecretaris moet begrijpen is dat dit Actieprogramma geen vervanger of opvolger van de eerdere Architectuurnota's is. Als het Actieprogramma wordt beschouwd voor wat het is, namelijk een uitvoeringsprogramma van de overheid, dan staat er niets in de weg om in de toekomst alsnog een nieuwe 'echte' Architectuurnota te schrijven. Het wachten is op nieuwe verkiezingen.