Dagboek Archiprix International 2005

Tot de activiteiten die plaats vinden behoren de door The Lighthouse, Scotland’s centre for architecture, design and the city en Archiprix International georganiseerde workshops. Alle deelnemers aan de Archiprix 2005 werden hiervoor uitgenodigd, uiteindelijk reisden ruim zeventig af naar Glasgow. Onder begeleiding van Alex van de Beld (Onix, Groningen), David Zahle  (Plot, Kopenhagen), Craig Dykers (Snohetta, Oslo), Sam Jacob (FAT, Londen), Adrian Stewart (Chris Stewart Architects, Glasgow) en Charlie Sutherland (Sutherland Hussey architects, Edinburgh) buigen de nieuwgebakken architecten zich van 19 juni tot en met 23 juni over de herontwikkeling van de oevers van de Clyde, de rivier die dwars door Glasgow stroomt. Iedere groep krijgt een locatie en een thema toegewezen. De resultaten zullen vanaf 24 juni in The Lighthouse tentoongesteld worden. Op de 24ste zullen, na een dagvullend programma, de uiteindelijk prijswinnaars bekend worden gemaakt, traditiegetrouw gevolgd door een receptie en een diner voor genodigden.

18 juni – Vandaag een eerste kennismaking met de Clyde, het onderwerp van studie voor de komende vier dagen. De deelnemers aan de workshop worden getrakteerd op de Oscar winnende film Seawards the great ships uit 1961. In deze documentaire wordt staal, vuur en eerlijke hardwerkende arbeiders in beeld gebracht; een hommage aan de mens die door gebruik te maken van zijn hoofd en handen tot grootse dingen in staat is. ‘Twintig mannen werkten negen maanden om het schip te ontwerpen, daarna een duizendtal mannen het in enkele jaren bouwde. Het product: een schip van de beste kwaliteit dat op alle wereldzeeën zal varen’. Het is inmiddels veertig jaar later. De scheepsbouwindustrie in Glasgow raakte eind jaren zestig, begin jaren zeventig in een diepe crisis en verdween.

Een boottocht over de Clyde in westelijke richting dompelt enkele deelnemers in een lichte depressie. De werven die er nog staan, lijken verlaten. De oevers zijn vervallen, het land ligt braak. Ogenschijnlijk willekeurig zijn hier en daar langs de oever wat pogingen ondernomen om deze te transformeren tot een attractieve locatie: luxe appartementengebouwen, een museum, winkelcentrum, skibaan, een concertgebouw. Maar voor wie en waarom daar? ‘Even the pigeons seem to have left Glasgow’ merkte iemand toen de boot onder de monumentale gietijzeren spoorbrug voer.

(MvdB)

19 juni– De dag begon met een korte presentatie van de verschillende thema’s door de workshop begeleiders. David Zahle (Glasgow Lobbyism) begon zijn introductie met te zeggen dat zijn groep iets locatie-specifiek zal doen. Een beetje schools zoals hij het zelf stelde. Hoe kunnen private investeringen de relatie tussen de rivier en de stad verbeteren? Hoe kan een stedelijke private ruimte zoals bijvoorbeeld een hotellobby, de oevers (openbaar gebied) transformeren in een semi-openbare ruimte? De groep van Sam Jacobs, That useless river, zoekt naar argumenten om de rivier te behouden. Welke functie kan de rivier hebben in de toekomst?

Craig Dykers workshop, Folding Water, zal de rivier niet benaderen op een wijze zoals de ‘make-over’ programma’s op televisie zouden dat doen. Het gaat er niet om hoe de stad met de rivier verbonden kan worden maar hoe de rivier met de stad te verbinden is. De workshop van Alex van de Beld kreeg als titel Cloud Planning. De introductive van de Archiprix website citerend: “The impossibility of planning clouds leads directly towards an urban approach which opens up for the unexpected and the surprise”. Adrian Stuarts groep Plimsoll Line gaat onderzoeken welke mogelijke nieuwe functies de oude scheepswerfkranen kunnen hebben, rekening houdend met de waarneembare verbinding die de kranen vormen tussen rivier en stad. Clyde Rebuild met begeleider Charlie Sutherland gaat ook op zoek naar een nieuwe functie voor de Clyde. De rivier daarbij beschouwend als nieuwe infrastructuur, als zowel hardware als software.

Na de introducties begon de eerste werkdag voor de deelnemers. Elkaar leren kennen, voor zover dat zaterdagavond nog niet was gebeurd toen velen het nachtleven van Glasgow gingen onderzoeken. Taalbarrières overwinnen. De meeste groepen begonnen met een wandeling door de stad en langs de oevers van de rivier.  Folding Water: ‘We hebben gewandeld, gepraat en nagedacht’. Clyde Rebuild wandelde en praatte. De Plimsoll Line groep moest een lijst opstellen van alles wat ze deden op een doorsnee zaterdag en deze activiteiten een plek langs de rivier geven. Useless River is na de wandeling begonnen met een maquette te bouwen. Alleen Shaping Clouds bleef binnen en praatte, praatte en praatte. Het gerucht ging dat ze moeten blijven praten totdat ze naar bed gingen! Aan het einde van de eerste dag waren alle deelnemers van mening dat hun workshopkeuze de beste was.

(MvdB)

20 juni – Met nog maar een paar dagen te gaan, werken alle groepen hard om de deadline te halen. Woensdagavond zullen de resultaten van de workshops worden gepresenteerd en donderdag is de opbouw van de tentoonstelling in The Lighthouse. Hier zullen de resultaten vanaf vrijdag 24 juni tot en met 7 augustus te zien zijn.

De Plimsoll Line groep ging vandaag naar de rivier om te praten met een loods en alles te leren over het getij en de stromingen in de Clyde. Folding Water bracht de rivier naar Glasgow School of Art waar de workshops worden gehouden. Heel praktisch in een plastic tas, Portable Clyde. That Useless River gaat helemaal op in maquettes bouwen. Het is pas de tweede dag en de modellen zien er nu al veel belovend uit. De groep van Clyde Rebuild lijkt in het geheim te werken, maar ze bestaan echt. Glasgow Lobbyism volgt een andere strategie. In kleine subgroepjes werken ze naar een doel, beide oevers tot een grote stedelijke hotellobby om te vormen. De Cloud Planning groep neemt haar taak zeer serieus. Gisterenavond bleven ze tot diep in de nacht praten, praten en nog eens praten in de Frankenstein bar. Vanmorgen kwamen ze naar de workshop met wolken in hun hoofd dat leidde tot zeer diepe gedachten.

(MvdB)

21 juni – de eerste dag van de zomer, maar niet in Glasgow. Het is regenachtig, winderig en ongeveer 18 graden. Vandaag beginnen de groepen hun concepten te concretiseren. En zoals verwacht mag worden, geeft dit aanleiding voor veel discussies.

Clyde Rebuild werken als een groep aan een ontwerp. Ze willen met hun voorstel beide delen van de stad met elkaar verbinden. Daarom verdelen ze de rivier in de lengte in tweeën: een diep gedeelte en een ondiep deel. Het diepe deel kan gebruikt worden voor watertaxi’s ‘or things like that’. Het minder diepe deel, dat zich onder het water oppervlakte bevindt, zal gebruikt worden voor infrastructuur als een snelweg of metro.

De Cloud Planning groep plaats een structuur van lagen boven de rivier. Maar omdat ze het niet eens konden worden over de vorm en aard van de wolken besloten ze allemaal hun eigen wolk te maken. Op het eind worden alle wolken in een grote installatie geplaatst.

De Plimsoll Liners werken ook ieder aan een eigen voorstel. Uiteindelijk zullen alle voorstellen in een groot schema geplaatst worden, een collage van photoshop en schetsen.

Glasgow Lobbyism werken in kleine groepjes aan verschillende aspecten van hun uiteindelijke voorstel. Een groepje concentreert zich op de kranen, de andere op de bruggen en weer een andere groep gaat voor het Loch-Ness-Bilbao-effect. Een grote klapper waarvoor mensen uit de hele wereld naar Glasgow zullen komen.

Folding Water heeft vijf parameters vastgesteld: vorm, kracht, regen, geologie en zuiveren. Ieder aspect wordt door een klein groepje nader uitgewerkt. Uiteindelijk zullen alle onderzoeken gebundeld woeden in een foto- en videopresentatie.

That Useless River begon de ochtend met een rondleiding in een van de ‘yuppie apartment block’ die langs de rivier staan. Ze ontdekte dat er langs de rivier nauwelijks bouw- en planningsvoorschriften gelden. De ontwikkelaar mocht alles bouwen zolang het maar te hoog zou zijn. Het gebouw werd uiteindelijk twaalf verdiepingen hoog.

That Useless River groep moet zichzelf verplaatsen naar het jaar 2070 op vakantie in Glasgow. Welke afbeelding zal op de ansichtkaart staan die ze naar hun kleine zusje sturen?

(MvdB)

PS Aan het einde van de dag begon ook in Glasgow de zomer.

22 juni – De spanning stijgt, niet alleen op de derde verdieping van de Bourdon Building (Glasgow School of Art) waar New Order uit een computer dreunt en de beelden van een concert op een muur wordt geprojecteerd. In The Lighthouse zijn mensen hard aan het werk om de Archiprix International tentoonstelling, waar de genomineerde afstudeerplannen te zien zullen zijn, op tijd af te krijgen. Gisteren brak een licht paniek uit. De bouw van de draagconstructie voor de tentoonstelling vorderde slechts zeer langzaam. Gelukkig werd ergens een blik bouwvakkers gevonden die open getrokken kon worden en er werd een super bouwvakker uit Londen ingevlogen. Zonder twijfel is de tentoonstelling gereed voor de opening op donderdagavond. In een andere ruimte liggen stapels houten pallets. Deze zullen gebruikt gaan worden voor de tentoonstelling van de Archiprix International Workshop. In een derde kamer houden Henk van Veen (Archiprix) en Marcel (Antenna Men) zich bezig met zaken als vergaderen en het updaten van de Archiprix website.

Bijna gelijktijdig in de Bourdon Building. De leiders van de workshops zijn vriendelijk maar streng, en voeren de druk op de deelnemers op. Op sommige momenten lijken zij meer gespannen dan de deelnemers. Want laten we eerlijk zijn, het eindproduct telt, ook al zeiden ze allemaal aan het begin van de week dat het om het proces gaat en niet om het product. Zij worden op het eindproduct beoordeeld. Workschoppen is voor hen dan ook meer dan ‘serious fun’.

(MvdB)

22 juni avond.

Aan het eind van de dag worden alle projecten gepresenteerd. De workshopbegeleiders lijken zenuwachtiger te zijn dan de deelnemers zelf. Er zijn verschillende hotshots aanwezig, waaronder een aantal mensen van de gemeente Glasgow. Opeens blijken er allerlei inspirerende ideeen te zijn losgekomen en zijn de verhalen van de groepen tot een coherent geheel gesmeed.

Niemand heeft geprobeerd een overall masterplan voor het hele riviergebied te maken. In plaats daarvan zijn er verschillende invalshoeken en gezichtspunten geopend van waaruit de ruimtelijke ontwikkeling rondom de rivier kan worden bekeken. Waarschijnlijk is dat de meest zinvolle bijdrage die een dergelijke workshop kan bieden aan de gaststad.

Verschillende groepen keken bijvoorbeeld naar vele industriele relicten die werkeloos langs de rivieroever staan en stelden nieuw gebruik voor. Vooral de vele havenkranen bleken inspirerend, ze vormen een belangrijk cultureel erfgoed van Glasgow. Ze kunnen worden hergebruikt als ophangpunten voor een zwevend hotel boven de rivier, delen kunnen worden gebruikt om bruggen te bouwen, als pilonen voor een opgehangen transportsysteem etcetera. De That Useless River groep verzamelde een reeks karakteristieken, bewoners en vormen langs de rivier en stelde in de vorm van een reeks prentbriefkaarten bescheiden interventies op basis van deze collectie voor.

Een interessante uitkomst van de Glasgow Lobbyism groep was een idee voor een drijvend hotel, dat bestaat uit een reeks prive capsules, onafhankelijk of in groepjes dobberend op de rivier, een ‘mobile hotel organism’ dat de oevers als semi openbare lobby gebruikt.

Twee groepen bekeken de rivier van wat groter afstand. De Cloud Planning groep zocht naar een methode om het ‘probleem’ om te keren en de rivier in een totaal nieuw, ‘happy and refreshing’ licht te zien. Uiteindelijk bouwen zij een installatie in the Lighthouse, die bestaat uit gestapelde fragmenten van de riviercontouren. De rivier is niet langer tweedimensionaal, maar neemt de vorm aan van een betreedbare driedimensionale ruimte. Of dit nieuwe ervaringen van de rivier zal oproepen, wordt morgen duidelijk, vannacht wordt nog doorgebouwd.

De Folding Water groep keek niet zozeer naar de rivier, maar veel meer naar het spul waar de rivier van gemaakt is: water. Zo stelden zij een ‘puddle-policy’ voor waarbij de afvoer van regenwater naar de rivier in de stad zichtbaar wordt gemaakt en tegelijk wordt gezuiverd. ‘If you can’t bring the people to the river, you bring the river to the people’, bijvoorbeeld door de eigenschappen van water, rimpelen, spiegelen, lichtrefelctei etc, te gebruiken bij de inrichting van deze stadpuddles of van de rivieroever.

(PV)

23 juni opening tentoonstelling

Na de eindpresentatie moest het materiaal dat de groepen in een intensieve week geproduceerd hadden worden verhuisd naar The Lighthouse waar een bescheiden ruimte beschikbaar was voor een presentatie. Hoewel de ruimte een uur voor de opening nog een grote puinhoop leek, was alles toch weer netjes op tijd gereed en bleek er toch voldoende ruimte om de belangrijkste uitkomsten van de workshops uiteen te zetten.

De opening van de tentoonstelling met de genomineerden voor de Archiprix Awards die avond was een groot succes, alle vijf verdiepingen stonden vol met bezoekers. De workshopdeelnemers en begeleiders waren allemaal erg tevreden met hun resultaat. Het zou mooi zijn als een aantal van de ideeën die in de workshops zijn ontwikkeld in de hoofden van de Glasgow hotshots blijven hangen.

De volgende dag stond geheel in het teken van de prijswinnaars, zie daarvoor de Archiprix website.

(PV)